Rex christianissimus – król arcychrześcijański. Takiego tytułu użył w odniesieniu do Bolesława Chrobrego pół wieku po jego śmierci kronikarz Adam z Bremy. Choć centrum ówczesnej Polski znajdowało się w Gnieźnie, także w Małopolsce można znaleźć wiele śladów działalności Bolesława Chrobrego związanych ze sferą sacrum.
Rynek Główny – pamiątka kazań św. Wojciecha
Kościół św. Wojciecha na krakowskim Rynku Głównym często jest określany jako najmniejsza i najstarsza świątynia w mieście. I choć wczesne źródła pisane o niej milczą, badania archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznej budowli w miejscu, gdzie dziś stoi kościółek. Miała to być drewniana świątynia składająca się z jednej nawy, prezbiterium i przedsionka.
Tradycja mówi, że kościół powstał na pamiątkę kazań św. Wojciecha, mocno zaprzyjaźnionego z Bolesławem Chrobrym, głoszonych przez biskupa właśnie w tym miejscu. Jak pisał Jan Długosz, w rynku tego miasta kazywał pobożnie i z wielką żarliwością, językiem rodowitym, t. j. czeskim, który Polacy dobrze mogli rozumieć. I zbierały się koło niego wielkie rzesze ludu z ziem i powiatów okolicznych. Wielu bowiem w dolegliwych słabościach, troskach i ucisku, doznawało od niego pożądanej ulgi, a opętani od czarta wyswobodzenia z jego więzów. Po męczeńskiej śmierci Wojciecha, podaje Długosz, na tem miejscu, gdzie był zwykle kazywał, ku czci jego zbudowano świątynię, która utrzymując się, aż po dziś dzień, świadczy o gorliwości męża Bożego w rozkrzewianiu wiary świętej, i pobożnej Polaków ku niemu czci i miłości.
Kościół św. Wojciecha na Rynku Głównym w Krakowie Źródło: domena publiczna
Pamiątka benedyktyńskiej misji w Podgórzu
Kościół św. Benedykta na Wzgórzu Lasoty w Podgórzu to kolejny pretendent do miana najmniejszej krakowskiej świątyni. Obecna budowla stoi na miejscu dawnej rotundy, pochodzącej z czasów Bolesława Chrobrego. Mógł ufundować ją pierwszy król Polski lub jego syn Mieszko II, który rezydował w Krakowie od 1013 roku. Jak pisze prof. Krzysztof Ożóg, zapewne wzniesienie świątyni ku czci św. Benedykta wiązało się z osadzeniem przy niej grupy mnichów benedyktyńskich za panowania Bolesława Chrobrego. Mnisi, pełniący misję nawracania pogan, prawdopodobnie mieli na uwadze położony naprzeciwko Kopiec Kraka, który pełnił funkcję kultową.
Kościół św. Benedykta na Wzgórzu Lasoty w Krakowie-Podgórzu Źródło: domena publiczna
Pustelnia nad Dunajcem
Andrzej Świerad, zwany również Żurawkiem, urodził się za czasów Bolesława Chrobrego, na przełomie X i XI wieku w Małopolsce – najprawdopodobniej w okolicach Tropia koło Czchowa, nad Dunajcem. Żył w tamtejszej pustelni (według Jana Długosza była to grota). Następnie przystąpił do benedyktynów i przeniósł się do klasztoru św. Hipolita na górze Zobor koło Nitry (dziś Słowacja).
Rafał Hadziewicz, Święty Andrzej Żurawek, ok. 1834–1839 Źródło: Muzeum Narodowe w Krakowie
Świerad żył w głębokiej ascezie, oddawał się surowym praktykom pokutnym i postom. Dnie spędzał na pracy polegającej na karczowaniu drzew, z kolei nocą oddawał się modlitwie. Powstrzymywał się przed zaśnięciem, kładąc się na pniu drzewa, otoczony kolcami i cierniami. Na ciele nosił włosienicę wykonaną z żelaznego łańcucha, która prawdopodobnie spowodowała zakażenie śmiertelne w skutkach.
Pustelnia św. Świerada w Tropiu – nawiązanie do miejsca, gdzie żył św. Andrzej Świerad Źródło: domena publiczna
Jan Paweł II w swoim liście na 900-lecie kanonizacji św. Andrzeja Świerada pisał, że przede wszystkim uczy (on) ludzi naszych czasów, tak bardzo skłaniających się ku przyjemnościom i przemijalnym dobrom ziemskim, że tylko Bóg jest jedynym Dobrem, Najwyższym Dobrem, którego całym sercem, całą duszą i ze wszystkich sił należy pragnąć, a my — pielgrzymami, albowiem „nie mamy tutaj trwałego miasta, ale szukamy tego, które ma przyjść” (Hbr 13,14).
W połowie XI wieku pierwszy kościół w Tropiu ufundował Kazimierz Odnowiciel. Według tradycji powstał on na miejscu, gdzie znajdowała się pustelnia Świerada. Pamiątką po pierwszym kościele są mury prezbiterium oraz pozostałości północnej i zachodniej ściany nawy. Obecna świątynia, romańska, pochodzi z przełomu XI i XII wieku i jest uznawana za jedną z najstarszych w Małopolsce.
Kościół Świętych Andrzeja Świerada i Benedykta w Tropiu Źródło: domena publiczna
Źródła:
Jan Paweł II, «Quod Iam Antiqui». List na 900-lecie kanonizacji Św. Andrzeja Świerada, Watykan, 30 kwietnia 1983 roku.
Kościół św. Wojciecha, [dostęp: 25 października 2024 r.].
Kościółek św. Benedykta, [dostęp: 25 października 2024 r.].
Krzysztof Ożóg, 966. Chrzest Polski, Kraków 2016.