Polska Korona. Wyraz suwerenności i niezależności. Symbol wielkości. Wielkie historyczne dziedzictwo, które niosło otuchę kolejnym pokoleniom Polaków w najtrudniejszych czasach. W 2025 roku przypada tysiąclecie koronacji Bolesława Chrobrego na króla Polski. Co wiemy o tym wydarzeniu i dlaczego dziś warto o nim pamiętać?
Po raz pierwszy
Za najbardziej prawdopodobną datę koronacji uważa się Wielkanoc 1025 roku. Książę Bolesław Chrobry był już w podeszłym wieku i zapewne czuł, że niebawem umrze. Miał za sobą ponad trzy burzliwe dekady rządów, opromienione blaskiem takich sukcesów, jak Zjazd Gnieźnieński w roku 1000, oraz triumfy w rywalizacji z przywódcami innych państw. Koronacja była tym, co zwieńczyło jego misję.
Fragment grafiki Boleslaus I. Rex I z ok. 1702 r. Miedzioryt autorstwa francuskiego rytownika Benoît Farjata (1646–1724)Źródło: Biblioteka Narodowa
O samej ceremonii wiadomo niewiele. Zapewne odbyła się w Gnieźnie, a aktu pomazania za zgodą papieża dokonał arcybiskup Hipolit. Podczas uroczystości władcy towarzyszył jego dwór i duchowieństwo. Gości zagranicznych raczej zabrakło w związku z trwającymi konfliktami.
Historyk Stanisław Zakrzewski (1873–1936), profesor Uniwersytetu Lwowskiego i senator II RP, tak wyobrażał sobie ceremonię koronacji:
[Arcybiskup] zwrócił się do stojącego naokoło ludu ze słowami: oto przyprowadzam wam wybranego przez Boga, króla Bolesława: jeżeli Wam miły jest ten wybór, dajcie znak przez podniesienie rąk. Na co lud cały okrzykiem wielkim życzył nowemu królowi wszelkiej pomyślności.Poczem arcykapłan z królem udał się do ołtarza, na którym spoczywały insygnja królewskie, a to miecz z pasem płaszcz z naramiennikami i berło i djadem. Wziąwszy miecz z pasem, arcybiskup powiedział: przyjm ten miecz, którym na mocy powagi boskiej i władzy królestwa przekazanej tobie, powinieneś wyrzucić wszystkich wrogów Chrystusa, barbarzyńców i złych chrześcijan, a to dla pokoju wszystkich chrześcijan.
Ubrawszy zaś króla w chlamidę i naramienniki, rzekł: te naramienniki opuszczone na dół powinny Cię napomnieć, byś gorzał żarem wiary i trwał aż do końca w strzeżeniu pokoju.
Z kolei ujął kapłan berło i wręczył je: Tym znakiem będziesz karał po ojcowsku poddanych; wyciągniesz zaś rękę miłosierdzia przedewszystkiem sługom Bożym, wdowom i sierotom. Niech olej miłosierdzia nigdy nie brakuje na twej głowie, byś dzisiaj i na zawsze mógł być ukoronowanym.
Znaczenie koronacji
Koronowany władca znaczył więcej niż „zwykły” książę, członek panującej dynastii. Jak pisał św. Paweł w liście do Rzymian, każda władza pochodzi bowiem od Boga – i właśnie to wyrażał akt koronacji z pomazaniem władcy świętymi olejami. Krzyż i korona – dwa symbole początków polskiej państwowości – wyznaczały charakter rządów i kierunek dalszego rozwoju. Bolesław Chrobry (jeszcze zanim się koronował) wspierał działalność misyjną i ideę chrystianizacji. Polska została włączona do cywilizacji chrześcijańskiej, która przez kolejne wieki determinowała rozwój ludzkości, kształtowała kanony nauki i sztuki.
Koronacja była znakiem wejścia do rodziny chrześcijańskich królów europejskich, a także potwierdzeniem siły, woli utrzymania niezależności i trwałości państwa. To za tą ideą tęskniło później wiele pokoleń Polaków – w tym te, którym przyszło walczyć o niepodległość w powstaniach narodowych i wojnach.
Królewska Małopolska
Stolica Województwa Małopolskiego, Kraków, to jednocześnie stolica Polskiej Korony – to tu od roku 1320 odbywały się koronacje; to tu przechowywane są skarby z czasów początków polskiej państwowości: włócznia św. Maurycego w Muzeum Katedralnym im. Jana Pawła II na wzgórzu Wawelskim, Szczerbiec w Skarbcu Koronnym w Zamku Królewskim na Wawelu, denar Bolesława Chrobrego w Gabinecie Numizmatycznym – Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie.
Pamiątki Polskiej Korony w Małopolsce napotkamy na każdym kroku. Zamki, baszty, mury obronne w miastach i miasteczkach – są pamiątkami obecności kolejnych królów i świadkami wielkiej historii. Historii, która rozpoczęła się przed tysiącem lat.
Źródła:
Andrzej Nowak, Dzieje Polski. Tom I do 1202. Skąd nasz ród, Kraków 2024.
Stanisław Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Lwów–Warszawa–Kraków 1925.