Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej

HISTORIA:

Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej powstało 1 września 2017 r. na mocy uchwały Rady Powiatu w Oświęcimiu. 14 czerwca 2018 r. powiat podpisał umowę z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego o współprowadzeniu instytucji kultury. Od 1 sierpnia 2023 r. organizatorem placówki jest Województwo Małopolskie, a jego współorganizatorem pozostało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Muzeum mieści się w zabytkowym budynku – „Lagerhausie”, zlokalizowanym ok. 200 metrów od byłego, niemieckiego obozu Auschwitz. Oficjalne otwarcie wystawy stałej w zmodernizowanym obiekcie odbyło się 25 kwietnia 2022 r. Mieszkańcom i innym zwiedzającym ekspozycja stała została udostępniona 1 maja 2022 r.

Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej

MISJA:

W Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej wiodącą rolę odgrywa pamięć postrzegana zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym. Kluczową ideą w działalności muzeum jest przedstawianie wielowiekowej historii ziemi oświęcimskiej przez pryzmat losów jej mieszkańców z uwzględnieniem różnorodności etnicznej i kulturowej budującej lokalną tożsamość. Ze szczególną uwagą pokazana jest tragiczna sytuacja miejscowej ludności po wybuchu II wojny światowej oraz pomoc więźniom niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau udzielana przez mieszkańców ziemi oświęcimskiej i polski ruch oporu w warunkach terroru okupacyjnego. Przekaz o bohaterskich postawach mieszkańców należy odczytywać nie tylko w aspekcie regionalnym, ale również znacznie szerzej – ogólnokrajowym.

Muzeum jest instytucją kultury o charakterze historycznym i partycypacyjnym, z którą utożsamiają się mieszkańcy regionu aktywnie uczestniczący w honorowaniu pamięci o miejscowej ludności niosącej pomoc więźniom KL Auschwitz. Muzeum jest również instytucją pamięci o charakterze tożsamościowo-wspólnotowym, która zaprzecza białym plamom na kartach historii dotyczącej czasów II wojny światowej. Jest to jedyna w powiecie oświęcimskim placówka zaprojektowana, wykonana i wyposażona w najnowocześniejsze rozwiązania z zakresu technologii multimedialnych. Podkreślić również należy, że przeznaczenie zabytkowego obiektu „Lagerhausu” na instytucję kultury jest wyrazem zadośćuczynienia mieszkańcom ziemi oświęcimskiej, którzy w czasie niemieckiej okupacji pomagali więźniom obozu Auschwitz-Birkenau.

Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej

DZIAŁALNOŚĆ:

Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej prowadzi bieżącą działalność w wielu obszarach: wystawienniczym, popularyzującym historię, wydawniczym, edukacyjnym i kulturalnym.

Działalność wystawiennicza

Wystawa stała została zlokalizowana na trzech poziomach budynku. Ekspozycja ma charakter multimedialny z wiodącą rolą relacji świadków. Filmy prezentowane na wielkoformatowych ekranach są wzbogacone historycznym komentarzem narratora, zdjęciami i archiwalnymi dokumentami. Całość narracji uzupełniają zabytkowe obiekty umieszczone w nowoczesnych gablotach. Wystawę można zwiedzać wykorzystując audioprzewodniki dostępne również w językach: angielskim, niemieckim, hiszpańskim i włoskim.

Przed wejściem do muzeum znajduje się wystawa czasowa pn. „Twarze pomocy. Mieszkańcy ziemi oświęcimskiej w służbie społeczeństwu”. Jest na niej 30 tablic z fotografiami i biogramami osób szczególnie zasłużonych w działaniach na rzecz pomocy więźniom KL Auschwitz. Dużą uwagę odbiorców skupia wystawa czasowa pn. „Dzieci z Indersdorf 1944-1948 – świadkowie i ofiary III Rzeszy“ również usytuowana przed budynkiem muzeum, a przygotowana wspólnie z powiatem Dachau.

Popularyzacja historii

Cykliczna organizacja konferencji popularnonaukowych, sesji naukowych i spotkań ze świadkami historii to bardzo ważna część działalności Muzeum. Dzięki multimedialnej sali konferencyjnej znajdującej się w budynku organizatorzy mogą prowadzić działania w ciekawy sposób, z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań informatycznych i transmisji online.

Popularyzując historię Muzeum kładzie szczególny nacisk na współpracę z wiodącymi placówkami muzealnymi i instytucjami funkcjonującymi w Oświęcimiu oraz w całym kraju. Niezwykle istotna jest partycypacja samych mieszkańców w wydarzeniach organizowanych przez muzeum.

Działalność wydawnicza

W zakresie działalności wydawniczej do tej pory nakładem muzeum ukazało się kilka publikacji poświęconych ludziom i wydarzeniom, których miejscem była ziemia oświęcimska. Szczególnym powodzeniem cieszą się wydane w języku polskim i angielskim; album ze starymi zdjęciami miasta pt. „Spacer po Oświęcimiu. Fotografie ze zbiorów Tadeusza Firczyka” czy publikacja pt.”Pomoc miała twarz kobiety. Materiały pokonferencyjne”. Z kolei o życiu i twórczości oświęcimianina – wybitnego fotografa Awita Szuberta opowiada książka pt. „Awit Szubert – wielowymiarowy fotograf
z Oświęcimia”.

Działalność edukacyjna

Oferta przygotowana dla uczestników w wieku od kilku lat do grup senioralnych, obejmuje obecnie 38 propozycji tematycznych. Częstymi gośćmi na zajęciach są podopieczni środowiskowych domów samopomocy, domów pomocy społecznej, warsztatów terapii zajęciowej i stowarzyszeń oraz uczniowie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego. Niemniej jednak znaczącą grupą korzystającą z warsztatów i lekcji muzealnych są dzieci i młodzież szkolna. Ważną pomocą edukacyjną dla wszystkich zainteresowanych historią, ale też nauczycieli i młodzieży szkolnej, jest dedykowana temu celowi platforma edukacyjna zawierająca różne formy przekazu historycznego - www.edukacja.muzeumpamieci.pl. W swojej działalności edukacyjnej Muzeum wykorzystuje również inne, nowoczesne sposoby popularyzacji historii i dotarcia szczególnie do młodych ludzi.

Autorskim pomysłem, który z powodzeniem został zrealizowany u, była koncepcja stworzenia unikatowej w skali Polski ścieżki edukacyjnej przy budynku instytucji pn. „Ścieżka Superbohaterów”. Składają się na nią m.in. rzeźby postaci dziecięcych. To wyjątkowe miejsce spotkań z historią adresowane głównie do młodszych odbiorców, ale też i starszych. Spacer po ścieżce wzbogacony jest działaniem aplikacji mobilnej z wykorzystaniem rozszerzonej rzeczywistości pn. „ ARchitektura pamięci ”. Aplikację można pobrać min. w sklepach App Store i Google Play. Dla osób, które chcą skorzystać z aplikacji, a nie mają możliwości pobrania lub nie potrafią jej używać, przygotowano tablety, a ewentualną pomocą w ich obsłudze służą asystenci muzealni.

Działalność kulturalna

W kulturalnej ofercie muzeum znajdują się koncerty prezentujące różnorodne formy przekazu historycznego. Na scenie występują znani artyści sceniczni oraz uzdolnieni mieszkańcy ziemi oświęcimskiej. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się pokazy mappingów o tematyce historycznej zorganizowane w Noce Muzeów w 2022 i 2023 roku, a w 2024 spektakl teatru cieni
w wykonaniu Teatru Figur z Krakowa przedstawiający historię pomocy niesionej więźniom KL Auschwitz przez mieszkańców. Szczególną aktywnością w zakresie działań kulturalnych było dofinansowanie przez muzeum produkcji filmu w reżyserii Marka Luzara pt. „Kurierka".

Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświecimskiej

ZBIORY

Jednym z elementów budowania kolekcji jest poszukiwanie i gromadzenie muzealiów o unikatowym charakterze, obrazujących życie społeczne i kulturalne mieszkańców ziemi oświęcimskiej na przestrzeni wieków, a także będących dziełami wytworzonym przez znane postacie pochodzące z ziemi oświęcimskiej (np. Igor Mitoraj, Awit Szubert, Tadeusz Makowski). W zbiorach znajdują się również prace takich twórców jak: Artur Grottger, Mieczysław Kościelniak, Jakub Markiel, David Olère, Xawery Dunikowski, Pablo Picasso. Zgromadzono ogółem 1838 nabytków.

Wśród cennych muzealnych eksponatów znajdziemy również dokumenty, odznaczenia i przedmioty codziennego użytku cichociemnego majora Piotra Szewczyka, elementy wyposażenia apteki w Brzeszczach legendarnej farmaceutki Marii Bobrzeckiej, czy osobiste pamiątki – dowody wdzięczności byłych więźniów KL Auschwitz dla udzielających im pomocy mieszkańców tego terenu.

Do tej pory muzeum zgromadziło kilkaset oryginalnych dokumentów i fotografii powstałych od połowy XIX wieku do czasów współczesnych. Najstarszym dokumentem w zbiorach jest „Dekret dla przewodnika pomiaru szczegółowego” z 16 kwietnia 1845 r. z nominacją dla Mateusza Łukasika na przewodnika pomiaru szczegółowego w Gminie Malec. Wśród fotografii najstarsze, wykonane na kartonikach pochodzą z drugiej połowy XIX wieku i zostały zrobione w krakowskiej pracowni Awita Szuberta. Od początku istnienia muzeum pozyskano 161 cennych nagrań wspomnień świadków historii o łącznym czasie 190 godzin nagrań.

Muzeum Pamięci Ziemi Oświęcimskiej