Logo Województwa Małopolskiego

Zgodnie z wymogiem artykułu 87, ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami.

W Departamencie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, przy współudziale powołanego przez Zarząd Województwa Małopolskiego zespołu zadaniowego, opracowano Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2022-2025. Aktualny program obejmuje obszar województwa małopolskiego w jego administracyjnych granicach i stanowi naturalną kontynuację wcześniejszych 4 dokumentów programowych.

Z uwagi na długi okres planowania (2022-2025) programowi nadano szeroki zakres, uwzględniający dynamikę zmian w dziedzinie ochrony przestrzeni kulturowej, wprowadzając treści dotyczące wyzwań przed którymi stoimy, mając za sobą m.in. doświadczenie pandemii i konfliktu zbrojnego.

Formułując niniejszy dokument brano pod uwagę:

• złożoność problematyki, różnorodność i mnogość zagadnień dotyczących dziedzictwa kulturowego;
• specyfikę obszarów problemowych i strategiczne podejście – obejmujące swoim zasięgiem zarówno opiekę (właścicielską) nad zabytkami położonymi na obszarze województwa małopolskiego, w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, jak i politykę w dziedzinie ochrony regionalnej przestrzeni kulturowej (ochronę);
• wyzwania cywilizacyjne przed którymi stoi świat (sytuacja pandemii, kryzys społeczno-gospodarczy, zagrożenie konfliktem zbrojnym, konieczność zabezpieczenia obiektów dziedzictwa oraz wprowadzania ekologicznych rozwiązań sprzyjających ochronie klimatu i zabytkowych substancji);
• konieczność zapewnienia kompetentnej edukacji i promocji w zakresie wartości dziedzictwa kulturowego, ponieważ szacunek do przeszłości objawia się najgłębiej przez to, co zrozumiałe, przeżyte, odczute.

Konstrukcja dokumentu programowego:

• podstawy prawne;
• wnioski z przeprowadzonej diagnozy regionalnych zasobów dziedzictwa kulturowego,
• analiza SWOT ochrony dziedzictwa kulturowego w województwie małopolskim;
• misja programu;
• cele, priorytety i kierunki działań;
• działania wspierające ochronę regionalnego dziedzictwa kulturowego;  
• źródła finansowania;
• wskaźniki oceny realizacji celów.

Motto programu zostało wyrażone krótkim hasłem, które skierowane jest do wszystkich interesariuszy regionalnego dziedzictwa: MAŁOPOLSKA – WARTO WCIĄŻ MOCNIEJ SIĘ ZAKORZENIAĆ. Dziedzictwo kulturowe pojmujemy bowiem jako spuściznę, za którą jesteśmy odpowiedzialni, która kształtuje naszą tożsamość, odpowiada na pytanie „kim jesteśmy?”, jest wyrazem uznawanego przez nas systemu wartości i sposobem pojmowania rzeczywistości; dziedzictwo tworzy bowiem poczucie wspólnoty.

W oparciu o ewaluację poprzednich edycji programu i wnioski wynikające z diagnozy stanów zasobów dziedzictwa kulturowego utrzymano misję programu: Pielęgnowanie i przywracanie wartości cennych elementów krajobrazu kulturowego Małopolski, kreowanie poczucia regionalnej tożsamości, wzmacnianie odpowiedzialności obywatelskiej za kulturową spuściznę pokoleń oraz stworzenie spójnego systemu ochrony i opieki nad dziedzictwem.

Misja realizowana będzie poprzez 1 cel strategiczny: Harmonijne wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego Małopolski dla sprostania wyzwaniom teraźniejszości i przyszłości oraz zapewnienia wysokiej jakości życia Małopolan oraz 3 cele operacyjne, określone jako:

• Skuteczna ochrona zasobów dziedzictwa i wartości kulturowych regionu,
• Efektywne zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową;
• Kompetentna edukacja i promocja w zakresie wartości dziedzictwa kulturowego.

W ramach wyznaczonych celów określono 6 priorytetów oraz 35 kierunków działań, które stanowią wytyczne horyzontalne ułatwiające prowadzenie skutecznej polityki ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz sprawowania właściwej opieki właścicielskiej nad posiadanymi dobrami kulturowymi. Propozycje te nie stanowią katalogu zamkniętego, co pozwala na ich aktualne formułowanie i weryfikowanie.

Celem działania samorządu województwa – wypełniającego obowiązki narzucone przepisami krajowego prawa i umowami międzynarodowymi, ale przede wszystkim działającego na rzecz poszanowania, ochrony i wykorzystania bogatych i unikatowych zasobów dziedzictwa kulturowego, które stanowi o wyjątkowości i atrakcyjności regionu – jest skorelowanie polityki ochrony przestrzeni kulturowej z polityką rozwoju województwa. Tylko prowadzenie spójnej polityki i zintegrowanej ochrony dziedzictwa kulturowego oraz współdziałanie wszystkich szczebli jednostek samorządu terytorialnego w województwie z instytucjami rządowymi i organizacjami pozarządowymi, placówkami badawczymi, środowiskami naukowymi, podmiotami gospodarczymi i właścicielami lub użytkownikami zabytków umożliwi osiąganie wyznaczonych celów i zamierzeń określonych w niniejszym dokumencie programowym.