Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

Teatr im. J. Słowackiego Archiwum UMWM

HISTORIA:

Teatr działa nieprzerwanie od 1893 roku, początkowo jako Teatr Miejski, imię Juliusza Słowackiego otrzymał w roku 1909. Jest to jedna z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych polskich scen. Gmach instytucji, zbudowany według projektu Jana Zawiejskiego, został zaliczony do najcenniejszych zabytków architektury teatralnej w Europie. Na frontonie widnieje napis: „Kraków narodowej sztuce”. Wnętrza ozdabiają freski Antoniego Tucha oraz słynna kurtyna Henryka Siemiradzkiego. Obok sceny znajduje się zabytkowa garderoba wielkiego aktora Ludwika Solskiego.

Na przełomie XIX i XX w. teatr pełnił funkcję sceny narodowej. Był miejscem narodzin współczesnej polskiej reżyserii, scenografii, inscenizacji i aktorstwa. Debiutowało tu pokolenie artystów Młodej Polski – wśród nich Stanisław Wyspiański (prapremiery „Wesela” i „Wyzwolenia” należą do najważniejszych wydarzeń w dziejach polskiej kultury). Historyczne znaczenie miały pierwsze realizacje arcydzieł polskiego romantyzmu: „Kordiana” J. Słowackiego, „Dziadów” A. Mickiewicza i „Nie-Boskiej komedii” Z. Krasińskiego. Przywiązanie do tradycji szło w parze z poszukiwaniem nowych kierunków w sztuce, o czym najlepiej świadczy debiut na scenie najwybitniejszego przedstawiciela polskiej awangardy XX w. - Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) w 1921 roku.

Teatrem im. Juliusza Słowackiego kierowali wybitni dyrektorzy – m.in. Tadeusz Pawlikowski, Ludwik Solski, Teofil Trzciński, Juliusz Osterwa, Karol Frycz, Bronisław Dąbrowski, spektakle realizowali znakomici reżyserzy. W latach siedemdziesiątych XX wieku debiutowało tu pokolenie wybitnych reżyserów, wśród nich Krystian Lupa. Ze sceną współpracowali także wielcy scenografowie: Karol Frycz, Andrzej Pronaszko, Andrzej Stopka, Andrzej Kreutz-Majewski, Tadeusz Kantor. Tu występowali najznakomitsi polscy aktorzy: Stanisława Wysocka, Irena Solska, Wanda Siemaszkowa, Zofia Jaroszewska, Halina Mikołajska, Ludwik Solski, Juliusz Osterwa, Tadeusz Łomnicki, Gustaw Holoubek oraz gościnnie m.in. Helena Modrzejewska, Stefan Jaracz, Kazimierz Junosza-Stępowski. Debiutowali tu lub realizowali swoje pierwsze spektakle, także artyści zaliczani do dzisiejszej czołówki polskiego teatru, m.in. Paweł Miśkiewicz i Maja Kleczewska.

Od 2016 roku dyrektorem naczelnym i artystycznym instytucji jest Krzysztof Głuchowski (w latach 2016-2019 we współpracy z kuratorem artystycznym Bartoszem Szydłowskim), który sprawił, że Teatr im. Juliusza Słowackiego jest obecnie uznawany za jedną z najlepszych polskich scen (o czym świadczą najlepiej – obwoływane najważniejszymi wydarzeniami kolejnych teatralnych sezonów – premiery „Dziadów” w reżyserii Mai Kleczewskiej i musicalu „1989” w reżyserii Katarzyny Szyngiery). Na ducha zmian, które zachodzą w budynku przy placu św. Ducha został powołany Stanisław Wyspiański – artysta totalny, wyrastający ponad swój czas, który wierzył w sprawczą siłę teatru i w jego wielką obywatelską misję.

W roku 2023 obchodzony jest jubileusz 130-lecia powstania Teatru.

Teatr im. Juliusza Słowackiego

MISJA:

Kierując się tekstami, ale przede wszystkim myślą Stanisława Wyspiańskiego, teatr próbuje budować swą nową tożsamość. Miejsca świadomego swojej historii, ale żywo dyskutującego z aktualną sytuacją w Krakowie, kraju i na świecie. Miejsca otwartego na myśli, dialog i różne formy sztuki (oprócz teatru, także muzykę, taniec, plastykę czy film). Miejsca przyjaznego ludziom w każdym wieku, które zaprasza najwyższej klasy artystów, aby wspólnie patrzeć na świat, poszukiwać i tworzyć – odważnie, głęboko… i z czułością.

Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie fot. Archiwum UMWM

DZIAŁALNOŚĆ:

Teatr od lat zajmuje wyjątkowe miejsce w kulturze Krakowa. Na kilku scenach proponuje spektakle ważne, wartościowe, żywo komentujące współczesność, ale też w sposób twórczy odwołujące się do polskiej i europejskiej tradycji.

Duża Scena przy placu św. Ducha zarezerwowana jest na duże inscenizacje. Często są to propozycje opierające się na klasyce polskiej i światowej literatury albo artystyczne poszukiwania najważniejszych współczesnych polskich reżyserów.

Przy ul. Rajskiej 12 znajduje się Małopolski Ogród Sztuki, gdzie znajduje się Scena MOS – najbardziej progresywna i otwarta na eksperymenty scena teatru. W MOS działa także MOSkino, w którym grany jest repertuar Kina pod Baranami i gdzie Łukasz Maciejewski prowadzi cykl „Przywrócone arcydzieła” z udziałem gwiazd polskiego kina. W Małopolskim Ogrodzie Sztuki odbywają się także spotkania teatralno-filozoficzne, koncerty, warsztaty i wernisaże.

Nowym życiem została obdarzona Scena Miniatura, której przywrócono pierwotną nazwę – Dom Machin. To miejsce na humor, małe formy teatralne, debiuty, czy inicjatywy artystyczne aktorów teatru.

Teatr im. Juliusza Słowackiego

REPERTUAR:

Teatr stara się budować jak najbardziej pełny i eklektyczny repertuar, silnie związany z myślą swego duchowego patrona – Stanisława Wyspiańskiego. Są więc w repertuarze inscenizacje jego dramatów lub polskiej klasyki (m.in. „Dziady”, „Balladyna”, „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”, „Lalka”, „Znachor”). Silnie obecne są pozycje z kanonu literatury europejskiej („Hamlet”, „Imię róży”, „Kariera Artura Ui”). Teatr przygląda się również współczesnym tekstom polskim (m.in. „1989”, „Tysiąc nocy i jedna. Szeherezada 1979”, „Debil”, „Kobieta i życie”, „Zimowla”), jak i prapremierowym tekstom i scenariuszom zagranicznym („Botticelli”, „Act of killing”, „Spóźnione odwiedziny”). Silnie reprezentowany jest również nurt teatru dla młodego widza (m.in. „Opowieść wigilijna”, „Smok”, „Piotruś Pan i Jakub Hak”). Dodatkowo teatr otwarty jest na improwizację (cykl „Scena otwarta – Improwizacje” oraz współpraca z grupą ImproKrK), wydarzenia gościnne, projekty edukacyjne i inne.

Kwiat paproci w Teatrze im. J. Słowackiego fot. Teatr im. J. SłowackiegoKwiat paproci

WYDARZENIA I PROJEKTY:

Festiwal „Wyspiański wyzwala”

Od 2016 roku Teatr prowadzi dialog ze spuścizną Stanisława Wyspiańskiego – wspaniałego, wielowymiarowego, niepokornego krakowskiego artysty. Przygląda mu się jako dramatopisarzowi, plastykowi, a także socjologowi i politykowi, bardzo silnie zaangażowanemu w tkankę Krakowa. Miasta, które kochał, i którego nienawidził. Powstają więc premiery dramatów Wyspiańskiego (np. „Wyzwolenie”, „Bolesław Śmiały”), a także projekty inspirowane jego twórczością i biografią (np. „Hamlet”, „Wanda”, „Tajemnice wesela 1901”, „Labirynt Wyspiański”). Dodatkowo cały rok trwa laboratorium oparte o myśli i sposób opisywania świata przez Wyspiańskiego w postaci cyklu teatralno-filozoficznych spotkań pod tytułem „Sztuka myślenia”.

Festiwal „Transformacje.1989”

Rok 1989 był punktem zwrotnym w polskiej historii najnowszej. Zmieniła się Polska, zmieniła się polityka, zmieniło się społeczeństwo. Gdzie nas to zaprowadziło? Co nam to dało? Ile kosztowało? W roku 2021, w trzydziestolecie pierwszych wolnych wyborów z roku 1991, powołaliśmy do życia festiwal 1989. TRANSFORMACJE, gdzie poprzez teatr, jego mechanizmy, a także dyskusje, warsztaty czy projekty naukowe badamy, analizujemy i transformujemy tę naszą nowopowstałą trzydziestoparoletnią rzeczywistość.

Przez trzy kolejne lata festiwalu (2021-2023) powstaje swoisty tryptyk złożony z trzech zupełnie różnych perspektyw patrzenia na poszczególne – i czasami kompletnie odmienne – transformacje po roku 1989. Każdego roku prowadzimy badania wokół innego aspektu transformacji. W ramach festiwalu powstały spektakle „Zimowla” i „1989”.

Nowy świat

Teatr w roku 2021 rozpoczął w Domu Machin projekt Nowy Świat. Jest to projekt skierowany do młodych twórców, którzy dopiero skończyli bądź kończą reżyserię w szkole teatralnej. A więc dla tych, który właśnie muszą wykonać krok w nowy świat – ze znanego już środowiska akademickiego wchodzą do zawodowego teatru. Przestają być studentami kierowanymi przez pedagogów, a stają się samodzielnymi twórcami, którzy muszą poznać, jak wygląda praca w teatrze, jak się ją planuje, przygotowuje, jak działa cała teatralna machina. Teatr próbuje im w tym pomóc, dając budżet, scenę, możliwości, ale również przestrzeń do własnej, artystycznej wypowiedzi. Do tej pory w ramach projektu powstały spektakle „Boginie”, „Pani Bovary” i „Kobieta i życie”.

Klub Wyspiańskiego

Klub Wyspiańskiego jest propozycją edukacyjną dla krakowskiej młodzieży licealnej. Celem jest stworzenie przestrzeni kształtowania przyszłych elit kulturalnych naszego miasta, regionu i kraju. Teatr chce wspomagać wśród młodzieży rozwój świadomych i zaangażowanych postaw obywatelskich, które cechowałyby się wysokim poziomem wrażliwości i empatii społecznej; krytycznym i samodzielnym, niepodatnym na manipulację myśleniem; a także ambicją budowania swojej przyszłości w oparciu o ciągłe samokształcenie poprzez aktywny kontakt ze światem sztuki i myśli. Służą ku temu debaty po spektaklach, warsztaty filozoficzno-dramaturgiczno-aktorskie w teatrze i warsztaty teatralne w wybranych liceach.

Capella in theatrum

Capella Cracoviensis to grająca na najlepszych scenach w Europie orkiestra, która w macierzystym Krakowie nie miała dotąd swojego miejsca. Grała w wielu przestrzeniach, ale żadnej nie można było nazwać jej domem. Teatr zdecydował się więc zaprosić Capellę Cracoviensis w swoje progi. To unikatowa współpraca. Teatr powiększa dzięki niej swą artystyczną ofertę o najwyższej jakości koncerty symfoniczne oraz niezwykle potrzebny muzyczny projekt edukacyjny dla dzieci, Capella zaś uzyskuje odpowiednią dla siebie, jej dostojeństwa i rozmachu przestrzeń, w której grana przez nią wspaniała muzyka może wybrzmieć naprawdę godnie.

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie