Muzeum – Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach

Muzeum - Dwory Karwacjanów i Gładyszów Archiwum UMWM

HISTORIA:

Zgodnie z zapisami Uchwały Sejmiku Woj. Małopolskiego z dn. 28 maja 2007 roku powołującej Muzeum, instytucja kontynuuje działalność Małopolskiej Galerii Sztuki „Dwór Karwacjanów” w Gorlicach oraz Ośrodka Budownictwa Ludowego w Szymbarku, przemianowanego w roku 2010 na Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa. Muzeum sprawuje również opiekę nad kulturowym dziedzictwem mniejszości łemkowskiej zamieszkałej w regionie, udostępniając zwiedzającym od 2009 roku oddział pn. Zagroda Maziarska w Łosiu.

Od 2011 roku po zakończeniu remontu i rewitalizacji renesansowego zespołu dworskiego w Szymbarku, Muzeum prowadzi działalność w utworzonym oddziale Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy „Kasztel w Szymbarku”. Dodatkowo Muzeum zarządza dziewiętnastowieczną Cerkwią Grekokatolicką w miejscowości Bartne.

fot. Archiwum UMWMZagroda Maziarska w Łosiu

MISJA:

Celem statutowym Muzeum jest gromadzenie, przechowywanie, konserwowanie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów z dziedziny historii, sztuki, etnografii, architektury i budownictwa ludowego, a także działalność naukowa, edukacyjna i kulturalna. Misją Muzeum jest przede wszystkim ochrona dziedzictwa kulturowego oraz zabytków na obszarze swojego działania tj. Ziemi Gorlickiej.

Muzeum dysponuje lokalnymi platformami kulturalnego dialogu (w tym transgranicznego), promuje nowe standardy upowszechniania kultury i edukacji historycznej oraz historię własną i innych narodów. Aktywnie pracuje na rzecz kształtowania społeczeństwa poprzez starannie dobraną i bogatą ofertę programową w postaci wystaw, koncertów, lekcji muzealnych, konferencji i spotkań naukowych, a także rozrywki.

Prężny rozwój Muzeum osiągany jest poprzez dobrą współpracę zarówno z samorządami lokalnymi, instytucjami kultury oraz Organizatorem. Muzeum aktywnie uczestniczy w małopolskich programach inwestycyjno-remontowych z udziałem środków zewnętrznych (projekt Skansenova, projekt Muzea otwarte).

Muzeum podejmuje szereg działań mających na celu wypromowanie i utrzymanie nowej jakościowo placówki muzealnej Ziemi Gorlickiej, a także szeroko zakrojone działania na rzecz opieki nad kulturowym dziedzictwem mniejszości łemkowskiej w regionie, tworząc we wsi Bartne, Łosie i Ropa ośrodki „in situ" chroniące i popularyzujące zabytki i rzemiosło Łemków.

fot. Archiwum UMWMWystawa pokonkursowa Małopolska Marzanna

DZIAŁALNOŚĆ I ODDZIAŁY:

Oddziały Muzeum są zlokalizowane na terenie powiatu gorlickiego, w miejscowościach Gorlice, Łosie, Szymbark, Bartne, położonych w górach Beskidu Niskiego, części Karpat nazywanych Beskidem Gorlickim:

Galeria Sztuki „Dwór Karwacjanów” w Gorlicach – główna siedziba Muzeum stworzona w zabytkowym Dworze Karwacjanów w Gorlicach - siedzibie założycieli i właścicieli Gorlic, odbudowanej w roku 1992. Obecnie spełnia nie tylko funkcje administracyjne, ale również realizuje działalność Muzeum jako galeria sztuki. Placówka prowadzi promocję sztuki współczesnej upowszechniając jej historię i najnowsze trendy. W dwóch salach wystawowych dworu, w cyklach miesięcznych prezentowane jest malarstwo, grafika, rzeźba, rysunek zarówno artystów o uznanym dorobku twórczym jak i artystów debiutujących, rozpoczynających działalność artystyczną. W placówce regularnie odbywają się wernisaże, koncerty muzyki kameralnej, konferencje naukowe, spotkania autorskie, spektakle teatralne i plenery. W oddziale prezentowane są wystawy stałe poświęcone historii dworu i jego właścicieli oraz jedyna w Polsce ekspozycja w całości poświęcona słynnemu młodopolskiemu artyście - Teodorowi Axentowiczowi. Eksponowane są tu również czasowe wystawy sztuki współczesnej, wystawy muzealne, organizowane są wydarzenia kulturalne, konferencje i sympozja naukowe.

Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy Kasztel w Szymbarku – oddział Muzeum w dawnej siedzibie rodu Gładyszów - bardzo cennym zabytku architektury renesansu w Polsce, określanym przez znawców jako czołowy przykład kasztelu polskiego. Budowę rozpoczęto w pierwszej połowie XVI wieku, a zakończono w latach 1585 – 1590. Po zakończonym w 2010 roku generalnym remoncie roku, obiekt wraz z przylegającą do niego oficyną dworską z końca XVIII wieku został udostępniony zwiedzającym. W ramach Ośrodka eksponowane i promowane są walory turystyczno–kulturowe Małopolski, kultura najbliższych sąsiadów min. Słowacji, Czech, Ukrainy i Węgier. Kasztel jest miejscem prezentacji wielokulturowych tradycji „Ziemi Gorlickiej”, którą do zakończenia II wojny światowej zamieszkiwały społeczności polska, żydowska i łemkowska.

Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. R. Reinfussa w Szymbarku - powstał w latach 80-tych XX wieku. Na powierzchni ok. 2 hektarów zlokalizowane są obiekty reprezentujące typową dla Pogórza Gorlickiego architekturę wiejską oraz kulturę ludową regionu. Oddział prezentuje kilkanaście obiektów drewnianej architektury ludowej Ziemi Gorlickiej wraz z pełnym ich wyposażeniem (kilka tysięcy eksponatów). Skansen prowadzi szeroką działalność edukacyjną oraz organizuje szereg imprez plenerowych w sezonie letnim i zimowym. W oddziale dostępny jest edukacyjny park historii budownictwa ludowego i maszyn na pograniczu polsko-słowackim oraz pawilon wystawienniczy z wystawą „Pogórzanie i Sąsiedzi – stroje ludowe z regionów Polski i Słowacji”. Obiekty dostosowane są do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, zlokalizowane na zewnątrz w formie ekspozycji plenerowych połączonych z ogrodami sensorycznymi nawiązującymi do tradycji regionalnych.

Zagroda Maziarska w Łosiu z cerkwią w Bartnem – prezentuje historię wsi Łosie, której mieszkańcy tradycyjnie zajmowali się maziarstwem – wędrownym handlem mazią i smarami. Oddział składa się z czterech obiektów: chyży mieszkalnej, stodoły i spichlerza (obiekty „in-situ”) oraz chałupy translokowanej z miejscowości Bartne. Ekspozycja utworzona w starej zagrodzie łemkowskiej pokazuje przekrój maziarstwa od produkcji dziegciu, historii przemysłu naftowego w Powiecie Gorlickim, historii i tradycji wsi łemkowskiej z doliny Ropy, rzemiosła pokrewne łemkowskie (kamieniarstwo, łyżkarstwo), wystrój chyży łemkowskiej, ubiór, narzędzia, sprzęt, aż po zrekonstruowany wóz maziarski, który jest jedną z atrakcji ekspozycji. W Zagrodzie Maziarskiej odbywają się prezentacje dawnych rzemiosł, warsztaty rękodzielnicze oraz cykliczne i okazyjne imprezy folklorystyczne.

Cerkiew greckokatolicka p.w. śś. Kosmy i Damiana w Bartnem - dawna cerkiew greckokatolicka prezentuje północno-zachodni typ łemkowskiego budownictwa sakralnego. Drewnianą świątynię pokrytą gontem, zbudowano w 1842 roku. Cerkiew jest trójdzielna, składa się z prostokątnie zamkniętego prezbiterium, kwadratowej nawy i babińca. Dachy nad nawą i prezbiterium są namiotowe, łamane, ze zwieńczeniami w formie pozornych wieżyczek z latarniami. Nad częścią babińca dach jest dwuspadowy. W nawie cerkwi znajduje się rzeźbiony i polichromowany boczny ołtarz, pochodzący z 1797 roku.

fot. Archiwum UMWMSkansen Wsi Pogórzańskiej

ZBIORY I EKSPONATY:

Muzeum gromadzi zbiory w szczególności z zakresu:

historii – zbiory obejmujące zabytki kultury materialnej i duchowej Pogórzan i Łemków. Wszelką dokumentację (druki, fotografie, mapy, opracowania techniczne, urządzenia i maszyny) ilustrującą powstanie i rozwój galicyjskiego przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej. Zabytki materialnej i duchowej egzystencji ziemian polskich w dworach na Ziemi Gorlickiej.
sztuki – dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego, sztuki współczesnej (malarstwo, medalierstwo, grafika warsztatowa, tkanina artystyczna, rzeźba kameralna, plakat artystyczny), sztuki ludowej, sztuki dworskiej, sztuki artystów nieprofesjonalnych;
etnografii - zbiory obejmujące elementy kultury materialnej, duchowej i społecznej narodów i grup etnograficznych zamieszkałych w przeszłości i obecnie na terenie Pogórzan i Beskidu Niskiego, a w szczególności z terenów dawnego Powiatu Gorlickiego;
architektury i budownictwa ludowego – zbiory obejmujące obiekty architektury murowanej i drewnianej oraz budownictwa ludowego Łemków i Pogórzan prezentowane w Szymbarku, Łosiu i Bartnem;
zbiory biblioteczne - obejmujące księgozbiór gromadzony w zakresie bibliografii dziedzinowej

Muzeum - Dwory Karwacjanów i Gładyszów fot. Archiwum UMWM

WYDARZENIA I PROJEKTY:

Najważniejsze wydarzenia:

- Łemkowsko-Pogórzański Jarmark Wielkanocny - cykliczna impreza plenerowa w Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu promująca kulturę Łemków i Pogórzan w nawiązaniu do ludowej tradycji Świąt Wielkanocnych

- Święto Maziarzy Łosiańskich – doroczne, plenerowe wydarzenie kulturalne w Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu, którego tematem przewodnim jest maziarstwo. W programie: koncerty zespołów, degustacja kuchni łemkowskiej, warsztaty dla dzieci i dorosłych, konkursy, wystawa.

- Pożegnanie zimy - finał małopolskiego konkursu pt. „Małopolska Marzanna” popularyzującego ludowy wiosenny obrzęd pożegnania zimy i powitania wiosny. Impreza pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Małopolskiego.

- Etnograficzny Rajd Rowerowy Śladami prof. Romana Reinfussa – cykliczna impreza plenerowa upamiętniająca patrona szymbarskiego skansenu, twórcę polskiej etnografii – prof. Romana Reinfussa.

- koncerty muzyki poważnej, muzyki chóralnej w zabytkowych wnętrzach Dworu Karwacjanów i Kasztelu w Szymbarku, realizowane m.in. w ramach współpracy z Biurem Koncertowym Haliny Promińskiej czy Europejskim Centrum Muzyki w Lusławicach.

- wystawy malarstwa, rzeźby, grafiki wybitnych twórców polskich i zagranicznych prezentowane w salach wystawowych Galerii Sztuki „Dwór Karwacjanów” oraz Ośrodka Konferencyjno-Wystawienniczego „Kasztel w Szymbarku”. Na przestrzeni minionych lat w Muzeum prezentowane były prace A. Myjaka, A. Rząsy, T. Brzozowskiego, W. Kunza, St. Rodzińskiego, A. Wsiołkowskiego.

- Gorlicka Jesień Muzyczna – doroczny festiwal muzyki kameralnej prezentujący wybitnych muzyków i kameralistów. W ramach festiwalu występowali tak uznani muzycy jak Kevin Kenner, Olga Pasiecznik, czy Krzysztof Herdzin.

- Mistrzowskie Kursy Muzyczne dla młodych muzyków. Początkowo adresowane wyłącznie dla kwartetów smyczkowych, później rozszerzone o klasy skrzypiec, altówki i wiolonczeli. Wykładowcami kursu są od 1994 r. niezmiennie członkowie Kwartetu Camerata.

- Noc Muzeów Pod Znakiem Nietoperza - cykliczne wydarzenie w formie rodzinnej gry terenowej, popularyzujące zachowania proekologiczne, nawiązujące do faktu, iż strych szymbarskiego kasztelu od lat zasiedla kolonia chronionego gatunku nietoperza - podkowca małego.

fot. Archiwum UMWMŚwięto Maziarzy Łosiańskich