Budynek został wybudowany od podstaw w formule Innowacyjnego Dworca Systemowego według autorskiego pomysłu PKP S.A. Dzięki temu w Oświęcimiu powstał nowoczesny i funkcjonalny obiekt, pozwalający sprostać oczekiwaniom podróżnych. Budynek architektonicznie dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich przeznaczona jest stricte do obsługi pasażerów. Mieszczą się w niej poczekalnia, ogólnodostępne toalety, przestrzeń dla opiekuna z dzieckiem i pomieszczenia przeznaczone na kasy biletowe. W tej części znajduje się również zaplecze biurowe Straży Ochrony Kolei. W drugiej części, tzw. miejskiej, zlokalizowano cztery lokale komercyjne. Pawilony są przykryte zadaszeniem w formie wiaty, pod którą znajdują się ławki oraz 22 stojaki rowerowe ze stacją naprawy jednośladów. Dominantą założenia architektonicznego jest wieża z podświetlanym w nocy zegarem. - Otwarcie dworca w Oświęcimiu jest kolejnym potwierdzeniem całościowej modernizacji infrastruktury drogowo-kolejowej w naszym kraju. Obiekt posiada nie tylko nowoczesne i funkcjonalne założenie architektoniczne, ale również jest zaprojektowany w zgodzie ze współczesnymi trendami w architekturze - podkreślił Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury.
Ciekawym akcentem na elewacji jest poddana renowacji wielkoformatowa szklano-kamienna mozaika autorstwa Kazimierza Gąsiorowskiego, stworzona w latach 1964-65. Została ona przeniesiona z holu wyburzonego dworca. Jej nowoczesną reinterpretacją jest mozaika kwietna, składająca się aż z 2500 roślin, znajdująca się na placu przed dworcem i będąca jednocześnie hołdem ofiarom obozu Auschwitz-Birkenau. Przed dworcem zaaranżowano pasujący do modernistycznej bryły budynku plac, składający się z dwóch części. Pierwsza z mozaiką, jest typowym placem miejskim z ławkami oraz przestrzenią przeznaczoną dla odpoczynku. Druga część stanowi parking dla 81 samochodów oraz 5 motocykli lub skuterów, z wydzielonym miejscem postojowym dla rodzin z dziećmi oraz trzema miejscami dla osób z niepełnosprawnościami.
Komfortowy, proekologiczny, nawiązujący do historii Miasta Pokoju i co ważne dostosowany do nowoczesnego taboru kolejowego – to niezwykle istotne cechy nowego dworca. Jest pozbawiony barier architektonicznych i dzięki temu w pełni dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Ponadto wprowadzono szereg usprawnień dla osób niedowidzących i niewidzących, ścieżki prowadzące w budynku i jego otoczeniu, oznaczenia w alfabecie Braille'a, kontrastowe zestawienie kolorystyki wnętrza dworca, a także tablice dotykowe z planem obiektu
- wyliczył zalety nowego obiektu wicemarszałek Łukasz Smółka.
Przy budowie dworca uwzględniono również potrzeby najmłodszych podróżnych i ich rodziców. Stworzono dla nich specjalną poczekalnię, gdzie dostępne są zabawki, a na ścianie wyeksponowano mapę Polski z motywami kolejowymi, na której zaznaczono lokalizację dworca. Opiekunowie z dziećmi mają również dedykowaną toaletę wyposażoną w przewijak. - Mieszkańcy i turyści w pełni docenią walory nowego obiektu, stanowiącego nową jakość w dosłownym tego słowa znaczeniu. Cieszę się, że Małopolska infrastruktura kolejowa zyskuje na estetyce i funkcjonalności – zaznaczyła Iwona Gibas, radna województwa małopolskiego.
Na dworcu zastosowano również rozwiązania proekologiczne, które w połączeniu z systemem inteligentnego zarządzania budynkiem BMS (Building Management System) sprawią, że dworzec będzie energooszczędny. W budynku wykonano izolację cieplną wraz doborem stolarki okiennej i drzwiowej o niskim stopniu przenikalności cieplnej. W miesiącach zimowych pozwala to na utrzymywanie ciepła, natomiast w letnich przyczynia się do ograniczenia nagrzewania budynku, co zmniejsza koszty związane z funkcjonowaniem urządzeń służących zachowaniu odpowiedniego komfortu termicznego wewnątrz budynku. Dodatkowo do ogrzewania dworca zastosowano gruntowe pompy ciepła, a także wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła. Na tym proekologiczne rozwiązania się nie kończą. Kompleks posiada energooszczędne oświetlenie wraz z czujnikami automatycznie dopasowującymi natężenie światła do pory dnia oraz obecności osób na dworcu. Budynek został wyposażony również w systemy odzysku wody deszczowej. Jest ona wykorzystywana jako woda szara, do spłukiwania dworcowych toalet. Zbiorniki, w których gromadzona jest woda deszczowa, mają również funkcję retencyjną. Tym samym ograniczają możliwość zalania obszaru dworca podczas nawalnych opadów.
– To dla nas ważne wydarzenie, gdyż dworzec był realizowany według autorskiej koncepcji PKP S.A. w formule Innowacyjnych Dworców Systemowych, czyli dworców nowoczesnych, funkcjonalnych, komfortowych, energooszczędnych, ekologicznych, bezpiecznych i przystosowanych do potrzeb wszystkich grup podróżnych, w tym osób z niepełnosprawnościami i opiekunów z małymi dziećmi. To nowa jakość w sposobie budowy dworców i myślenia o nich. Mamy nadzieję, że dworzec spodoba się mieszkańcom Oświęcimia i turystom oraz będzie ważnym miejscem na mapie komunikacyjnej miasta i regionu, służąc lokalnej społeczności – podsumował Krzysztof Mamiński, prezes zarządu PKP S.A. Na dworcu będzie bezpieczniej, gdyż zainstalowano na nim nowoczesne systemy: monitoringu wizyjnego, kontroli dostępu, sygnalizacji włamania i napadu oraz detekcji i sygnalizacji pożaru.
Dworzec w Oświęcimiu jest drugim po Miechowie obiektem, udostępnionym podróżnym po modernizacji w województwie małopolskim w ramach Programu Inwestycji Dworcowych na lata 2016-2023. Inwestycja kosztowała 13,5 mln zł. Została sfinansowana ze środków własnych PKP S.A. i budżetu państwa. Wykonawcą robót było konsorcjum firm Przedsiębiorstwo Budowlane „Mazur”, Sławomir Mazur Firma Budowlana „Mazur” oraz PB Mazur sp. z o.o.
