Logo Województwa Małopolskiego

Niedziela Palmowa

Palmy z małopolskiej Lipnicy Murowanej - to chyba najsłynniejsze palmy w całej Polsce. Od kilkudziesięciu lat odbywają się tutaj w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc konkursy na najwyższą i najpiękniejszą palmę wielkanocną. Miejscowy Rynek zamienia się wtedy w plac mieniący się kolorami tradycyjnych palm. Palmy wykonane są ręcznie z naturalnych surowców, takich jak wiklina, suszone kwiaty, bukszpan, czy jałowiec. Ozdabiają je kwiaty wykonane z bibuły i wielobarwne wstążki. Technika wykonywania najbardziej zdobnych i największych palm w całej Polsce przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Każdego roku najpiękniejsze i najwyższe palmy konkurują w Konkursie Lipnickich Palm i Rękodzieła Artystycznego. Tuż przy pomniku św. Szymona ustawiane są palmy niższe. Te najwyższe, przywiązywane zostają do rosnących wokół placu sędziwych lip. Ten niecodzienny widok przyciąga turystów, którzy tłumnie przybywają do Lipnicy. 

Warto dodać, że palmy wielkanocne z Małopolski można podziwiać nie tylko ten jedne dzień w roku. Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie (instytucja kultury województwa małopolskiego) posiada w swoich zasobach sporą kolekcję tradycyjnych palm Wielkanocnych. W muzeum znajduje się również największa w Polsce kolekcja tradycyjnie ozdabianych pisanek.

W Małopolsce odbywa się także, najbardziej znane w kraju Misterium Męki Pańskiej w Sanktuarium Pasyjno-Maryjnym w Kalwarii Zebrzydowskiej. Kalwarię założono w 1600 roku na wzór Drogi Krzyżowej w Jerozolimie. Na wzgórzach otaczających bazylikę powstał zespół kilkudziesięciu kaplic malowniczo rozstawionych pośród beskidzkich krajobrazów, łączących kalwaryjskie dróżki stworzone do modlitwy i rozważań. Obchody Wielkiego Tygodnia rozpoczynają się tutaj tradycyjnie w Niedzielę Palmową od odtworzenia sceny wjazdu Jezusa na osiołku do Jerozolimy. Natomiast w Wielki Piątek Ojcowie Bernardyni i aktorzy wcielają się w role biblijnych postaci. Sceny biblijnego dramatu gromadzą tysiące wiernych. 

Grób Boży

Na całym świecie są tylko dwa takie miejsca. W Jerozolimie i Miechowie. Grób Boży, który znajduje się w tym małopolskim mieście jest wierną kopią tego jerozolimskiego. Po zajęciu przez muzułmanów pod koniec XII wieku Jerozolimy to w Miechów stał się celem licznych pielgrzymek z całej Europy. Warto dodać, że w każdy piątek odbywa się tu nabożeństwo Drogi Krzyżowej, a ponadto Misterium opiewające Mękę, Śmierć i chwalebne Zmartwychwstanie Chrystusa. Triduum Paschalne celebruje się tutaj w wyjątkowo uroczysty sposób.

Zasłony wielkopostne

Kościół św. Jana Chrzciciela to najstarszy kościół katolicki na Górnej Orawie. Powstał w XVII wieku. Znajdują się tutaj unikatowe w skali światowej wciąż używane zasłony wielkopostne. Są to lniane tkaniny malowane temperą, które przez 10 dni w roku, od piątej niedzieli Wielkiego Postu do Wielkiej Środy zasłaniają ołtarze w kościele.

Siuda Baba i Dziady Śmigustne

Z Poniedziałkiem Wielkanocnym wiąże się wiele różnych tradycji… śmigus dyngus obchodzi się w całym kraju, ale Siudą Babę spotkać można tylko w okolicach Wieliczki. Tradycja ma swe korzenie w legendzie o pogańskiej świątyni bogini Ledy w Lednicy Górnej. Płonął w niej święty ogień, który podtrzymywać miała kapłanka, pełniąca swą funkcję przez rok. Potem, usmolona od siedzenia przy ogniu, szukała po domach swojej zastępczyni. Dziś też Siuda Baba szuka dziewcząt, lecz po to, by wykupiły się pieniążkiem albo pocałunkiem, co kończy się obowiązkowym umorusaniem sadzą.

Z kolei w Dobrej grasują Dziady Śmigustne – młodzi mężczyźni w słomianych strojach i ukryci za maskami. Zwyczaj ma związek z XIII-wiecznym najazdem Tatarów na klasztor w Szczyrzycu. Tatarzy gnali jeńców na południe, część z nich puścili wolno, ale obcięli im języki, aby nie mogli nikomu nic opowiedzieć. Jeńcy rozpierzchli się po okolicy. Było to w okresie Świąt Wielkanocnych, było zimno, więc pookręcali się słomą. Udało im się przetrwać dzięki życzliwości mieszkańców. Na pamiątkę tego wydarzenia po Dobrej w „lany poniedziałek” chodzą kawalerowie przyodziani w słomiane stroje. Nic jednak nie mówią, lecz wydają dźwięki charakterystyczne dla osoby z obciętym językiem – pojękiwanie i turkotanie i polewają wszystkich wodą.

W kościele katolickim w pierwszą niedzielę po Wielkanocy obchodzona jest Niedziela Miłosierdzia Bożego. Początkowo było to święto czczone wyłącznie w kurii krakowskiej, ale od 2000 roku jest świętem obchodzonym w kościele na całym świecie. Jego centrum stanowi Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Krakowskich Łagiewnikach. Warto odwiedzić to niezwykłe miejsce, które w tym jednym dniu staje się modlitewnym centrum świata. Liczni pielgrzymi, podniosła, mistyczna atmosfera pozwalają odzyskać duchową równowagę.