W Małopolsce, w regionie wyjątkowo bogatym w spuściznę kulturową, znajduje się około 50 000 zespołów zabytkowych. Spośród tej liczby obiektów do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisanych jest 3080 zabytków nieruchomych. Są to układy urbanistyczne i ruralistyczne, kościoły i klasztory, zamki, fortyfikacje i zespoły obronne, pałace i dwory, zabytkowe domy, zabytki techniki oraz budynki użyteczności publicznej.
Na listę zabytków światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego UNESCO wpisanych jest 8 obiektów i zespołów obiektów: Kopalnia Soli w Wieliczce – jeden z najsłynniejszych zabytków polskiej kultury materialnej; historyczny zespół urbanistyczno-architektoniczny miasta Krakowa obejmujący Wzgórze Wawelskie z zamkiem, średniowieczne miasto w obrębie Plant i średniowieczne miasto Kazimierz wraz z jego przedmieściem Stradomiem; obszar byłych obozów zagłady Auschwitz-Birkenau; zespół klasztorno-pielgrzymkowy oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej oraz cztery, wpisane na Listę w 2003 r., unikatowe na skalę europejską gotyckie zabytki architektury drewnianej – kościoły: w Binarowej, Dębnie, Lipnicy Murowanej i Sękowej. Taka liczba skarbów światowego dziedzictwa daje prymat Małopolsce w skali kraju i znaczące miejsce wśród regionów Europy. W terenie działa ponad 100 muzeów wraz z siecią oddziałów. Wśród cennych dóbr kultury materialnej w Małopolsce występuje blisko tysiąc zabytków sakralnych. Sam Szlak Architektury Drewnianej – o długości 1500 km obejmuje 237 obiektów, w szczególności zabytkowe kościoły i cerkwie.
Władze samorządowe Województwa Małopolskiego w poczuciu odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe regionu zainicjowały i wdrożyły Wojewódzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski, spełniając tym samym wymogi ustawy o ochronie zabytków. Realizują wieloletnie projekty opieki nad zabytkami – takie jak: ochrona budownictwa drewnianego i rozwój skansenów; rewitalizacja centrów starych miast; Program Konserwator, obejmujący prace interwencyjne przy obiektach zabytkowych; Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego – przedsięwzięcie promujące spuściznę historyczną regionu – oraz przekazują fundusze na wspieranie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych cennych obiektów wpisanych do rejestru zbytków. Nakłady finansowe przeznaczane przez Samorząd Województwa Małopolskiego od 1999 r. na opiekę nad zabytkami corocznie znacznie wzrastają. Działania samorządu w coraz większym zakresie aktywizują i skutecznie wspierają właścicieli obiektów zabytkowych i wpływają na poprawę stanu zachowania wielu cennych dóbr naszego regionalnego dziedzictwa kulturowego.
Marek Nawara
Marszałek Województwa Małopolskiego