Zwycięska bitwa 18 maja 1944 roku była finałem kilkumiesięcznej kampanii zapoczątkowanej lądowaniem aliantów w lipcu 1943 roku na Sycylii, a następnie desantem sił sprzymierzonych na Włochy kontynentalne. Potem wojska alianckie posuwały się stopniowo na północ i na początku 1944 roku na ich drodze stanął masyw Monte Cassino, ze znajdującym się na szczycie klasztorem Benedyktynów. Monte Cassino było kluczowe na tzw. linii Gustawa, czyli niemieckich umocnień obronnych zagradzających aliantom drogę na Rzym. Skaliste wzgórza wzmocniono systemem betonowych schronów i bunkrów, polami minowymi i zasiekami z drutu kolczastego.
Po niezwykle krwawych walkach 18 maja 1944 roku nad ranem, nad ruinami świątyni żołnierze z 12 Pułku Ułanów Podolskich, najpierw zawiesili nad gruzami uszyty na poczekaniu proporzec swojego pułku, a następnie biało-czerwoną flagę. W południe plutonowy Emil Czech (urodzony w Bobowej w powiecie gorlickim) z 3 Karpackiego Batalionu Saperów, odegrał na wzgórzu hejnał mariacki.
Projekt edukacyjny będzie służył co najmniej 100 lat
W tym roku odsłonięcie memoriału przy pomniku gen. Andersa w Cassino zakończyło trzydniowe wydarzenia zorganizowane z okazji 81. rocznicy bitwy o Monte Cassino. W granicie, za figurą legendarnego dowódcy, stojącą na skwerze przy zbiegu Via Dante i Via Gabriele D'Annunzio, wyryto 1057 nazwisk jego podwładnych, poległych w walkach o klasztorne wzgórze.
„Każdego dnia trzeba podtrzymywać pamięć o naszej historii. Jest to jedyny sposób, by wzmocnić naszą kulturową tożsamość i oddalić niebezpieczeństwo powtórzenia się w Europie tak nieludzkich zachowań i decyzji. W memoriale przeplatają się wspomnienia i pragnienia. Jest on bowiem wyrazem pragnienia, by postać generała, którego chcielibyśmy zobaczyć, jak idzie wśród nas drogą, połączyć ze wspomnieniem filmu »Wielka droga«” – to fragment umieszczonej na odsłoniętym memoriale inskrypcji w trzech językach: włoskim, polskim i angielskim.
Warto przypomnieć, że polsko-włoski film fabularny z 1946 roku opowiada o losach ludzi wysiedlonych na Sybir w 1939 roku, którzy przetrwali wygnanie i dostali się do armii generała Andersa.
– Jestem ogromnie szczęśliwy, bo udało się doprowadzić do końca nasz projekt w centrum Cassino. Przed rokiem stanął pomnik generała, teraz za nim memoriał. W granicie wyryto imiona i nazwiska 1057 bohaterów, polskich żołnierzy, którym nie dane było doczekać zwycięstwa w bitwie – wyjaśnia Bogusław Mamiński, główny pomysłodawca postawienia w samym centrum Cassino pomnika gen. Andersa i memoriału. Były czołowy biegacz świata na 3 km z przeszkodami, a obecnie prezes Klubu Biegacza Sporting Międzyzdroje, nie krył radości z kompleksowej realizacji planu. – Zostawiliśmy projekt edukacyjny, który będzie służył co najmniej 100 lat – dodał w uśmiechem.
Mamiński zapowiedział, że będzie zabiegał o popularyzowanie wśród młodzieży, zwłaszcza ze szkół imienia Bohaterów Monte Cassino. – Za rok chcemy zorganizować jubileuszową, piątą edycję Trekkingu Historycznym Szlakiem Bitwy o Monte Cassino. Naprawdę warto rozpropagować tę imprezę, by zachęcić do udziału w niej jak najwięcej osób – wyznał wicemistrz świata z 1983 roku.
Projekt w centrum Cassino zrealizowano dzięki wsparciu władz tego miasta, gminy Międzyzdroje, powiatu wielickiego, gmin Biskupice, Gdów i Kłaj, miasta i gminy Niepołomice oraz Kopalni Soli Wieliczka.
W ramach trzydniowych wydarzeń zorganizowanych z okazji 81. rocznicy bitwy pod Monte Cassino odbyły się także dwa wydarzenia sportowo-rekreacyjne. IV Trekking Historyczny Szlakiem Bitwy o Monte Cassino i 21. Międzynarodowy Bieg „Città di Cassino”.
Drogą Polskich Saperów po raz czwarty
Pomysł na wytyczenie 11 km trasy tzw. Drogi Polskich Saperów (ang. Cavendish Road, zwanej też Drogą Mułów, wykonanej na potrzeby III i IV Bitwy Pod Monte Cassino) powstał w 2020 roku. W niedzielę 11 maja 2025 roku na trasę IV Trekkingu na Monte Cassino, z centrum położonego u stóp słynnego wzgórza miasta Cassino, wyruszyło około 100 osób. Przed uczestnikami marszu, którego głównym organizatorem był Klub Biegacza Sporting Międzyzdroje, jechali na koniach kawalerzyści z Małopolski, Włodzimierz „Wowa” Brodecki i Robert Springwald oraz cywilni jeźdźcy. Brodecki, w przeszłości aktor Teatru Ludowego w Nowej Hucie i filmowy m.in. „Ogniem i mieczem”, w 1984 roku uczcił 40. rocznicę bitwy na Monte Cassino samotnym rajdem konnym z Chełma przez Kraków, do miejsca wielkiego zwycięstwa oręża polskiego. Tym razem syn ułana z Wołyńskiej Brygady Kawalerii i partyzanta 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej poprowadził za sobą amatorów trekkingu szlakiem historycznym, wespół ze Springwaldem, pracownikiem Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, prywatnie ojcem Marii Sajdak, dwukrotnej medalistki Igrzysk Olimpijskich w wioślarstwie, w Rio de Janeiro (2016) i Tokio (2021).
Droga Polskich Saperów jest oznakowana dwunastoma tablicami (po polsku, włosku i angielsku oraz zdjęciami i mapami sytuacyjnymi), ustawionymi w symbolicznych miejscach, związanych z walką Polaków o wzgórze. Na tę niezwykłą lekcję historii wyruszyli najmłodsi, kilkuletni uczestnicy wraz z nestorami, z 70-letnim prezesem Mamińskim na czele.
Dziewięcioro Polaków w 21. edycji biegu
Dzień przed trekkingiem, już po raz 21., rozegrano międzynarodowy bieg „Città di Cassino”. Dystans 9,6 km pokonało 127 zawodników. Poza reprezentantami gospodarzy największą, bo dziewięcioosobową grupę stanowili biegacze z Polski. Po jednym zawodniku stawiło się na starcie z Niemiec, Rumunii, Francji i Mołdawii. Trzy pierwsze miejsca zajęli Włosi. Triumfował Umberto Persi z czasem 31 minut 22 sekund. W rywalizacji kobiet również wszystkie miejsca na podium w klasyfikacji open zajęły biegaczki z Italii. Najszybsza była Anna Bornaschella.
Wśród Biało-czerwonych najlepiej spisał się Bartosz Ława. Były piłkarz ekstraklasy (ponad 200 meczów w Pogoni Szczecin, Arce Gdynia, Amice Wronki i Widzewie Łódź) w klasyfikacji open zajął 12. miejsce i był drugi w rywalizacji mężczyzn w kategorii M-45. Na 23. pozycji finiszował Karol Czuba, a na 76. Waldemar Kordyl. Najlepiej z Polek spisała się Marika Molenda, ósma wśród kobiet i druga w kategorii wiekowej W-35. Pomysłodawca polskich obchodów w Cassino - Bogusław Mamiński - w kategorii wiekowej mężczyzn powyżej 70 lat uplasował się na trzeciej pozycji.
