Uchwała antysmogowa przyjęta przez Sejmik Województwa Małopolskiego w styczniu 2017 roku wprowadziła 6 letni okres przejściowy na wymianę pozaklasowych „kopciuchów”. Ten termin minie z końcem 2022 roku, co oznacza, że po 1 stycznia 2023 roku legalnie będą mogły być używane tylko kotły co najmniej 3 klasy. Kotły 3 i 4 klasy mogą być użytkowane kilka lat dłużej, bo do końca 2026 roku. Klasę kotła można sprawdzić na tabliczce znamionowej lub w dokumentacji urządzenia. Jeśli nie została określona, oznacza to, że kocioł jest pozaklasowy i powinien być wymieniony w pierwszym terminie.
Pomoc ekodoradców w gminach
Program ochrony powietrza przyjęty we wrześniu 2020 roku wprowadził dodatkowe zadania gmin, które mają na celu zapewnienie pomocy dla mieszkańców w dostosowaniu do wymogów uchwały antysmogowej. Przede wszystkim w każdej gminie w Małopolsce powinien zostać uruchomiony punkt obsługi Programu Czyste Powietrze oraz zatrudniony ekodoradca, który będzie wspierał mieszkańców w przejściu niezbędnych formalności związanych z wypełnieniem i złożeniem wniosku o dofinansowanie do wymiany źródła ogrzewania lub przeprowadzenia termomodernizacji.
Zadania gmin to przede wszystkim pomoc dla swoich mieszkańców, by ułatwić im uzyskanie dofinansowania oraz wymianę starego pieca. Zostało niewiele czasu na załatwienie formalności związanych z dotacją oraz zaplanowanie prac remontowych. W najbliższych miesiącach to wsparcie dla mieszkańców będzie szczególnie potrzebne
– mówi Wicemarszałek Województwa Małopolskiego Józef Gawron.
180 na 182 gminy w Małopolsce podpisało porozumienie z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, na podstawie którego prowadzą oficjalny punkt obsługi Programu Czyste Powietrza. Można tam złożyć niezbędne dokumenty, uzyskać pomoc i wyjaśnienia.
Ponadto 170 gmin w Małopolsce zatrudnia ekodoradców, których rolą jest pomoc mieszkańcom w dostosowaniu się do wymagań uchwały antysmogowej. Doradzają w wyborze ekologicznego źródła ciepła, pomagają w uzyskaniu dofinansowania oraz prowadzą działania edukacyjne i informacyjne, by wszyscy byli świadomi zagrożenia dla zdrowia jakie powoduje smog oraz wymagań przepisów antysmogowych. Łącznie w Małopolskich gminach działa już 232 ekodoradców, z których 66 zatrudnionych jest w ramach projektu LIFE koordynowanego przez Urząd Marszałkowski. Wsparcie do zatrudnienia ekodoradców we wszystkich gminach planowane jest również w ramach nowej perspektywy funduszy unijnych dla Małopolski.
Dofinansowanie do wymiany pieców
Głównym źródłem finansowania wymiany pieców i ocieplenia budynków jest ogólnopolski program Czyste Powietrze. Umożliwia on uzyskanie dofinansowania do 30 tys. zł w wariacie podstawowym oraz do 37 tys. zł w wariancie podwyższonym dla osób o niższych dochodach. Do końca października tego roku mieszkańcy Małopolski złożyli do Programu Czyste Powietrze już 37,5 tys. wniosków o dofinansowanie.
Wymiana pieców jest również wspierana w ramach środków unijnych Regionalnego Programu Operacyjnego zarządzanego przez Urząd Marszałkowski. Na ten cel przeznaczonych zostało łącznie ponad 70 mln Euro w perspektywie 2014-2020. Natomiast w grudniu 2021 roku, Zarząd Województwa Małopolskiego zdecydował o przesunięciu kwoty ponad 60 mln zł na 35 gminnych projektów wymiany kotłów z listy rezerwowej. Ponadto 3,7 mln zł zostanie przekazane do gmin krakowskiego obwarzanka na projekty wymiany palenisk.
Dodatkowe środki unijne na wymianę pieców pozwolą nam wesprzeć wszystkie projekty gmin z listy rezerwowej. Teraz od determinacji i zaangażowania samorządów gminnych i mieszkańców zależeć będzie tempo inwestycji i poprawy jakości powietrza w Małopolsce
– dodaje Wicemarszałek Województwa Małopolskiego Józef Gawron.
Kontrole palenisk
Ważnym elementem przygotowań gmin do wejścia w życie uchwały antysmogowej jest również organizacja systemu kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Obowiązek prowadzenia takich kontroli wynika z ustawy Prawo ochrony środowiska. Kontrole mogą być prowadzone codziennie od godz. 6:00 do 22:00. Naruszenie przepisów oznacza możliwość nałożenia mandatu w wysokości do 500 zł lub skierowanie sprawy do sądu, który może wymierzyć karę grzywny do 5 tys. zł.
Zgodnie z zapisami Programu ochrony powietrza, małopolskie gminy powinny przygotować procedury kontroli palenisk na podstawie ujednoliconych wytycznych przygotowanych przez Urząd Marszałkowski. Takie procedury przygotowało i przyjęło w formie zarządzenia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta już 171 gmin w Małopolsce.
179 gmin ma również wyznaczonych pracowników urzędu lub straży gminnej, którzy prowadzą kontrole palenisk. Łącznie w Małopolsce ponad 1100 urzędników i strażników ma odpowiednie upoważnienia od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, które umożliwiają im zgodnie z przepisami wejście na teren nieruchomości i przeprowadzenie kontroli pieca. Najwięcej takich osób ma Kraków (374), Tarnów (46), Nowy Sącz (27) oraz Skawina (25).
Liczba Ekodoradców i osób upoważnionych do kontroli w Małopolsce
W ostatnim czasie odbyły się również szkolenia zorganizowane przez Urząd Marszałkowski w zakresie zasad prowadzenia kontroli. W październiku 2021 roku przeszkolonych zostało łącznie 511 pracowników urzędów gmin, strażników miejskich oraz funkcjonariuszy Policji. Była to już druga edycja takich szkoleń, w trakcie poprzednich, w 2019 roku, przeszkolonych zostało 474 osób.
Warto pamiętać, że w przypadkach podejrzenia nielegalnego spalania odpadów, warto powiadomić służby kontrolne w gminie. Zgłoszenia można dokonać na różne sposoby – telefonicznie, mailowo lub pisemnie, ale można wykorzystać w tym celu również aplikację Ekointerwencja przygotowaną przez Urząd Marszałkowski. Umożliwia ona wysłanie zgłoszenia, które automatycznie przekazywane jest do właściwych służb w gminie. Zgłoszenia w ramach Ekointerwencji pomogły już wykryć ponad 1 tys. przypadków łamania przepisów ochrony środowiska, z których ponad 400 dotyczyło zanieczyszczania powietrza. Program ochrony powietrza wskazuje na potrzebę realizacji kontroli w ramach Ekointerwencji w ciągu 12 godzin od zgłoszenia. Niestety nie zawsze udaje się dotrzymać tego terminu, ale aż trzy czwarte kontroli jest prowadzonych w ciągu 3 dni od zgłoszenia. Kontrolujący mają też możliwość pobrania próbek popiołu, które umożliwiają wykrycie nielegalnego spalania odpadów.
Zgłoszenia w aplikacji Ekointerwencja w kategorii zanieczyszczania powietrza
