Przejdź do informacji o dostępności Przejdź do strony głównej Przeskocz do menu Przeskocz za menu Przeskocz do głównej treści Przejdź do mapy strony

O aktywności i ofercie dla seniorów

Sprawy społeczne i rodzina
22 lutego 2021
Ponad 20 procent populacji Małopolski w 2019 roku stanowili seniorzy. To 696 tysięcy osób. Według prognoz, odsetek ten będzie wzrastał i w 2050 roku osiągnie 40 proc. Jak prezentuje się oferta aktywności dla małopolskich seniorów? Zapraszamy do lektury wniosków płynących z najnowszego badania zrealizowanego przez Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego pt. „Oferta dla małopolskich seniorów – czas wolny, aktywność, informacja”.

Senior seniorowi nierówny

- Osiemdziesiąt parę plus to jest zupełnie inny senior niż ten senior, który ma 60 lat i oddycha pełną piersią po skończeniu pracy zawodowej, chce się dokształcać, realizować swoje plany, chce chodzić na wycieczki, chce poznawać ludzi, chce tańczyć, no w ogóle. To są zupełnie inne światy, więc dla mnie też nazywanie kogoś seniorem to jest taki worek, do którego wrzuca się wszystkich.

 - ta wypowiedź pracownika instytucji kultury pokazuje, że nie da się zdefiniować w jednoznaczny sposób współczesnego seniora. Jest to grupa społeczna, której zwyczajowo nadaje się status „na emeryturze” albo ogólnie określa się jej dolną granicę wiekową na 60 lat. Okres senioralny dla wielu oznacza po prostu starzenie się, wejście w ostatnią fazę życia, często postrzeganą jako niemoc, bierność i pasywność.

Tymczasem życie w wieku senioralnym ma różne etapy. Inaczej mogą funkcjonować sześćdziesięciolatkowie (nazywani go-go), którzy dopiero skończyli pracę zawodową i teraz wreszcie mają możliwość realizowania swoich pasji, inaczej siedemdziesięciolatkowie (slow-go), którzy na przykład więcej czasu poświęcają wnukom, a jeszcze inaczej osiemdziesięciolatkowie, którzy mogą wymagać już opieki (no-go).   

Co ważne, nasze badanie pokazało, że w Małopolsce istnieje szeroka oferta aktywności skierowana do seniorów w różnym wieku i w różnej sytuacji życiowej.

Każdy znajdzie coś dla siebie… jeśli tylko chce

Wiele podmiotów i instytucji w Małopolsce organizuje szereg zajęć i wydarzeń dla seniorów z różnych dziedzin. Niebagatelną rolę pełnią tu organizacje pozarządowe. Według danych Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie, w 2020 roku w województwie małopolskim istniało 58 Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Według danych GUS z kolei, w 2019 roku funkcjonowały 163 kluby seniora w Małopolsce. Mocno rozwinięta jest sieć centrów aktywności seniora, zwłaszcza w Krakowie, gdzie we wrześniu 2020 roku istniało 45 tego typu placówek.

Osoby starsze mają też możliwość uczestniczenia w życiu publicznym dzięki funkcjonującym radom seniorów. Ich liczba w Małopolsce w 2019 roku wynosiła 33 i systematycznie rośnie. Warto podkreślić, że dla całości działań rad seniorów ważne jest otrzymywanie wsparcia ze strony organów władz samorządowych dla podejmowanych inicjatyw. Podkreślają to sami badani:

- Potrzebne jest wsparcie [ze strony] samorządów, bo jest projekt, który załóżmy, daje nam 120 tysięcy rocznie, daje nam wojewoda, ale w tym projekcie musi mieć udział samorząd [w kwocie] 20 tysięcy. Samorząd nie dał, bo nie ma i ma inne priorytety. I co? Nie mamy projektu. Prawdą w tym jest, żeby województwo w jakiś sposób zachęcało samorządowców, czyli gospodarzy miast.

Ważne, by mieć dostęp do informacji

Zapytaliśmy seniorów, czy wiedzą o ofercie, która dedykowana jest właśnie im. Jak się okazuje, świadomość na temat dostępności oferty jest zróżnicowana: w zależności od typów zajęć, wydarzeń, płci czy miejsca zamieszkania. Największy odsetek badanych wskazuje, że słyszał o skierowanych do tej grupy wiekowej zajęciach edukacyjnych (63% kobiet, 46% mężczyzn). Dokładnie połowa badanych słyszała również o zajęciach kulturalnych.

Podstawowym źródłem informacji o ofercie zajęć i aktywności skierowanej do seniorów jest internet. I to cieszy, bo wskazuje, że seniorzy korzystają z nowoczesnych środków przekazu. I znów nieco lepiej radzą sobie z tym kobiety, bo 53% kobiet z nich szuka informacji w internecie, a wśród mężczyzn odsetek ten wynosi 50%. Również wśród seniorów w wieku 60–69 lat, jak i mających 70 i więcej lat, internet jest najczęściej wskazywanym źródłem informacji.

Młodsza grupa badanych (60–69 lat), częściej niż starsi, otrzymuje wiadomości o ofercie od znajomych lub sąsiadów. Taką formę pozyskania informacji można uznać za „marketing szeptany”. W badaniach jakościowych wskazywano, że jest to najpopularniejszy sposób poszerzania wiedzy.

Aktywność przed i w trakcie pandemii

Pandemia wyraźnie zmniejszyła aktywność seniorów we wszystkich typach zajęć, za to zwiększył się odsetek osób deklarujących uczestnictwo w zajęciach online. 53% kobiet i 42% mężczyzn, którzy podejmowali takie działania wcześniej, deklaruje, że ich aktywność dzięki temu wzrosła.

Przed pandemią COVID-19 osoby starsze korzystały przede wszystkim z dostępnych zajęć kulturalnych (28% kobiet, 17% mężczyzn), zajęć prozdrowotnych (22% kobiet, 14% mężczyzn) oraz turystycznych (22% kobiet, 13% mężczyzn). Ograniczenie możliwości bezpośrednich spotkań oraz obawa przed zakażeniem skierowała seniorów w stronę dostępnych aktywności on-line. Jednak i tak największym problemem wydaje się brak bezpośredniego kontaktu z innymi osobami i możliwości wyjścia z domu:

- Powiem, że seniorzy są przede wszystkim zezłoszczeni, załamani, nie czują się bezpiecznie, gdy są sami w domu. Tutaj jednak ta społeczność w klubie seniorów dawała poczucie bezpieczeństwa, do kogoś należeli i mogli się spotkać twarzą w twarz. Teraz przenieśliśmy to do internetu. (…) To jest tylko taki substytut. Coś, co nie daje pełni szczęścia. Jest wysoki poziom lęku, niepokoju, niepewność, co będzie.

Trzeba podkreślić, że jest jednak spora grupa seniorów, która mimo chęci uczestnictwa w zajęciach zdalnych, nie potrafi posługiwać się komputerem lub internetem. To 29,5% badanych. W tym miejscu należy zaznaczyć, że wśród osób, które chciałyby korzystać z zajęć online, ale nie mają warunków, 18,2% wskazuje, że nie posiada dostępu do komputera, a 15,9%, że nie ma internetu w domu.

Kobiety górą

Wśród aktywnych seniorów zauważyć można charakterystyczne zjawisko „feminizacji starości”. Pokazuje to między innymi wskaźnik feminizacji w populacji mieszkańców Małopolski w wieku 65 lat i więcej, gdzie na 100 mężczyzn przypada aż 148 kobiet (2019 r.). Przyczyną tego zjawiska z jednej strony jest fakt, że kobiety statystycznie żyją dłużej od mężczyzn, a z drugiej strony wykazują większe zaangażowanie i chęć uczestniczenia w zajęciach i aktywnościach, które dają możliwość zarówno rozwoju, jak i podtrzymywania kontaktów społecznych.

Widać to wyraźnie, jeśli prześledzimy aktywność kobiet w życiu społeczno-kulturalnym, przynależność do organizacji, czy nawet operatywność w życiu codziennym. Podkreślają to sami seniorzy z klubu seniora:

- Panie, zdecydowanie, zdecydowanie. I tutaj są dwie przyczyny tego zjawiska. Jedna to jest feminizacja starości i wiąże się to z faktem, że kobiety żyją dłużej. W związku z tym mamy wdowy, generalnie dużo jest samotnych pań. No i to jest podstawowa sprawa. Dwa, że nawet jeśli ci panowie są, żyją, to ciężko ich oderwać od telewizora i zachęcić do wyjścia z domu.

To właśnie kobiety zdecydowanie częściej uczestniczą we wszystkich formach aktywności. W zależności od typu zajęć ich przewaga nad mężczyznami wynosi od 5 punktów procentowych w przypadku wydarzeń religijnych do 11 punktów procentowych w przypadku zajęć kulturalnych. Co piąta badana kobieta deklaruje też, że realizuje się w wolontariacie, natomiast  wśród płci przeciwnej deklaruje to 15% mężczyzn.

***

Powyższe dane pochodzą z badania regionalnego pn. „Oferta dla małopolskich seniorów – czas wolny, aktywność, informacja”, które zostały zawarte w raporcie o tym samym tytule.

Zapraszamy do zapoznania się z pełną wersją publikacji dostępną na stronie www.obserwatorium.malopolska.pl.

Cytaty w artykule pochodzą z wywiadów TDI przeprowadzonych w trakcie badania.

Galeria zdjęć

Autor: Biuro Prasowe, Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego