Konstytucję uchwalono 3 maja 1791 roku podczas obrad Sejmu Czteroletniego. Autorami byli król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Wprowadzała trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczała immunitety prawne oraz przywileje szlachty zagrodowej, tak zwanej gołoty. Celem ograniczeń względem szlachty było zapobieżenie możliwości przekupstwa biednego szlachcica przez agentów obcego państwa. Konstytucja potwierdzała też przywileje mieszczańskie nadane w akcie prawnym z 18 kwietnia 1791 roku.
Dzień 3 maja to jeden z tych w polskim kalendarzu, kiedy szczególnie mocno uświadamiamy sobie ogromna wartość, jaką dla narodu ma własne suwerenne państwo. To czas kiedy wspominamy patriotyczny zryw naszych przodków i łączymy dumę z ich dokonań z poczuciem szczęścia, które towarzyszy nam w budowaniu współczesnego państwa
- podkreśla marszałek Witold Kozłowski.
Władzę ustawodawczą posiadał dwuizbowy parlament. W skład parlamentu wchodziła Izba Poselska, na którą składało się 204 posłów ze szlachty oraz 24 plenipotentów, reprezentujących miasta królewskie oraz Izba Senacka, licząca 132 członków. Mogli w niej zasiadać senatorowie, wojewodowie, kasztelani, ministrowie oraz biskupi.
Przeciwko zmianom zaprotestowała część magnaterii pod przywództwem Szczęsnego Potockiego, Ksawerego Branickiego i Seweryna Rzewuskiego, zawiązując konfederację zwaną później targowicką. Na ich „prośbę” połączone 20 tys. siły targowiczan i armii rosyjskiej w liczbie 97 tys. wkroczyły do Polski. Wśród obrońców konstytucji byli również książę Józef Poniatowski, bratanek króla oraz Tadeusz Kościuszko, późniejszy naczelnik insurekcji. Wojna w obronie konstytucji mimo kilku zwycięstw m.in. pod Zieleńcami, zakończyła się kapitulacją Polski.
Święto Konstytucji 3 Maja obchodzono do ostatniego rozbioru. Świętowanie 3 Maja było zakazane we wszystkich zaborach. Dopiero po I Wojnie Światowej, kiedy Polska odzyskała niepodległość, Święto Konstytucji 3 Maja zostało wznowione.
Podczas II Wojny Światowej, w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej, święto zostało zdelegalizowane. Dopiero w 1981 roku komunistyczna władza zezwoliła na trzeciomajowe obchody. Od 1989 roku Święto Konstytucji 3 Maja znów jest świętem narodowym, a od 2007 roku obchodzone jest również na Litwie.
Krakowskie obchody Święta Konstytucji 3 Maja
W Krakowie w Katedrze Wawelskiej pod przewodnictwem ks. arcybiskupa Marka Jędraszewskiego odprawiono mszę świętą. Po nabożeństwie delegacje złożyły kwiaty pod krzyżem katyńskim. Województwo reprezentowali: przewodniczący sejmiku prof. Jan Tadeusz Duda wraz z wiceprzewodniczącym Kazimierzem Barczykiem oraz wicemarszałkiem Józefem Gawronem.
Mam nadzieję, że świętowanie rocznicy jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach naszego narodu, pomimo doświadczeń jakie wspólnie obecnie przeżywamy, upłynie w radosnej atmosferze. Cieszmy się, ale pamiętajmy o wyzwaniach jakie niesie obecna sytuacja
- przypomina wicemarszałek Józef Gawron.
Następnie patriotyczny pochód udał się na plac Matejki, na uroczystości przed Grobem Nieznanego Żołnierza z udziałem Wojska Polskiego, gdzie nastąpiła uroczysta zmiana warty i został odegrany hymn państwowy, wraz z podniesieniem biało-czerwonej flagi na maszt.
Obchody święta zakończyło wręczenie odznaczeń państwowych i aktów nadania obywatelstwa polskiego oraz defilada pojazdów reprezentacyjnych służb mundurowych i formacji konnych.
