Dwie grupy ludzi, niedaleko brzegu Wisły, parę kilometrów od Krakowa, pojawiają się na Podgórzu zimą 1846 roku. Po jednej stronie oddział austriackich żołnierzy. A naprzeciwko procesja, kościelne sztandary i święte obrazy, w pierwszym szeregu Edward Dembowski, ma tylko 24 lata. Nagle z karabinów austriackich rozlega się huk wystrzałów. Są ranni i zabici, reszta uczestników pokojowej demonstracji ratuje się ucieczką. Od kuli ginie Dembowski, nierozpoznany zostaje pochowany w zbiorowej mogile, na podgórskim cmentarzu.
Wydarzenia na Podgórzu zwieńczyły los powstania krakowskiego. Krakowianie spróbowali poderwać do walki kraj podzielony między zaborców. Nie udało się, ale Polacy jeszcze raz zobaczyli, że bez wspólnego wysiłku całego społeczeństwa, mieszkańców miast i wsi, cel jakim była niepodległość, nie zostanie osiągnięty. XX wiek przyniósł nam wolność, dzięki współpracy robotników, rolników i inteligencji.
W dziewiętnastym stuleciu Kraków stał się duchową stolicą trzech zaborów – miastem idei. Był symbolem jedności i tożsamości narodowej, wielowiekowej tradycji. Polski nie było na mapie Europy, ale polskie społeczeństwo nie poddawało się, walczyło i działało. Osiągnęliśmy wiele sukcesów na polu nauki, kultury i gospodarki. To tutaj, w stolicy Małopolski, narodziła się fascynacja naszą przeszłością – Kraków stał się żywym świadkiem historii, na Wawelu biło serce Polski.
Od 1815 roku, od czasów kongresu wiedeńskiego, Kraków wraz z najbliższą okolicą był Wolnym Miastem. Ten niewielki obszar był pod specjalną opieką trzech państw: Rosji, Prus i Austrii. Miał dość szeroką autonomię. Jednak z czasem czujne oko zaborców coraz bardziej dawało się we znaki.
W nocy 20/21 lutego 1846 roku rozpoczęło się powstanie krakowskie. Dyktatorem zostaje Jan Tyssowski. W kamienicy Krzysztofory zaczyna działać Rząd Narodowy. W uroczystej odezwie jest wezwanie do walki. Obiecano reformy społeczne, aby do powstania przyłączyli się włościanie. Powstańcy odnieśli kilka sukcesów – pokonali Austriaków pod Chrzanowem i Krzeszowicami. 24 lutego Kraków entuzjastycznie wita górników z Wieliczki. Dowodzi nimi Edward Dembowski. Zostaje sekretarzem Tyssowskiego.
Dembowski pochodzi z arystokratycznej rodziny. Ma lewicowe poglądy, dlatego bywa nazywany czerwonym kasztelanicem. Chce przyciągnąć do powstania ludność wiejską, w nagrodę dostałaby ziemię, dotąd własność tylko szlachty. Władzom austriackim udaje się jednak pokrzyżować te plany. Przekonują galicyjskich chłopów, że ruch niepodległościowy w istocie jest skierowany przeciwko nim. Na efekty nie trzeba było długo czekać. W Galicji wybucha przemoc – podczas rabacji chłopi niszczą okoliczne dwory, a ich mieszkańców mordują ze szczególnym okrucieństwem. Austriacy płacą zabójcom, na ulicach Tarnowa płynie krew ofiar.
Tymczasem w kierunku Krakowa maszerują kolejne austriackie pułki. Szeregi powstańców były zbyt szczupłe, by móc mierzyć się z tak silnym przeciwnikiem. W bitwie pod Gdowem zwycięstwo w kieszeni mają Austriacy. 27 lutego, żeby chronić Kraków Dembowski wyrusza z pokojową procesją. Ma nadzieję, że po drodze spotka włościan i przekona ich do wzięcia udziału w powstaniu. Zamiast tego staje twarzą w twarz z regularną armią. Jego śmierć to koniec powstania i początek legendy.
1 marca Austriacy są już pod Krakowem. Żądają bezwarunkowej kapitulacji, w ciągu 48 godzin. 3 marca powstańcy z Tyssowskim opuszczają miasto. Przekraczają granicę Prus i składają broń. Zaczyna się kolejna emigracja. Powstanie trwało zaledwie dziewięć dni. Jego przesłanie pozostało aktualne, żyło w świadomości mieszkańców regionu. Nowe pokolenia przyłączą się do walki o wolność narodową i społeczną – zwyciężają dwukrotnie, w 1918 i 1989 roku.
