O Harnasiach Jan Lechoń pisał: „To arcydzieło polskości mocnej, godnej, biorącej z ludu, ale nie schlebiającej prostactwu, podnoszącej tę ludowość do wielkiej sztuki tak właśnie, jak czynił Chopin“. Sam kompozytor oceniał znaczenie swego dzieła dla muzyki polskiej jako „granitowy słup, którego nie można obalić". Jest to jedyna kompozycja, w której Karol Szymanowski zawarł dosłowne cytaty z góralskiego folkloru.
Balet zamówiony został przez Emila Młynarskiego z zamiarem wystawienia w Operze Warszawskiej. Prapremiera miała jednak miejsce w Národni Divadlo w Pradze w1935, a jego kolejne wystawienie na deskach Opery Paryskiej w 1936 było bez wątpienia największym za życia triumfem Szymanowskiego.
Libretto Harnasiów, w tworzeniu którego brali udział Jarosław Iwaszkiewicz, Mieczysław Rytard i Helena Rojówna nigdy nie powstało; nad scenariuszem pracował też później Leon Schiller. Jedyny oryginalny scenariusz pióra kompozytora sporządzony został w 1936 roku na użytek premiery w Paryżu i bez wątpienia Szymanowski powinien być uznawany za wyłącznego autora całości utworu.
W oryginale Harnasie przeznaczone są na tenor solo, chór mieszany i orkiestrę. Zadania stworzenia wyciągu fortepianowego na prośbę kompozytora podejmowali się: Jan Maklakiewicz (wyciąg I Obrazu), Grzegorz Fitelberg (repetytor – wyciąg uproszczony do prób teatralnych) i Grażyna Bacewicz (wyciąg na 4 ręce).
Transkrypcja autorstwa Joanny Domańskiej jest kolejną próbą przeniesienia bogactwa partytury Szymanowskiego na 2 fortepiany. Układ ten pozwolił na uzupełnienie partii różnych grup instrumentów niemożliwych do uwzględnienia w układzie na 4 ręce, a przez to pominiętych lub podanych fragmentarycznie. Transkrypcja zawiera pełny tekst partytury, przywracając fragmenty pominięte w wyciągu Bacewicz. Na ich opuszczanie kompozytor wyrażał zgodę, podobnie zresztą jak i na inne zmiany, co spowodowane było ciągle zmieniającą się koncepcją scenariusza – balet powstawał w latach 1923–1931.
Joanna Domańska
