Zamek powstał w XVI wieku i był siedzibą hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żołkiewskiego i rodu Sobieskich. Jego historia jest związana z takimi postaciami jak hetman litewski Michał Radziwiłł, król Jan III Sobieski, hetman Ukrainy Iwan Mazepa. Zamek w Żółkwi ma ok. 7 tys. m kw. powierzchni. Turystom jest udostępniana tylko jego część, część budowli wymaga odbudowy. Rocznie odwiedzało go ok. 30 tys. osób, w ostatnich dwóch latach frekwencja spadła z powodu wojny na Ukrainie.
Włodzimierz Gerycz podziękował Województwu Małopolskiemu oraz Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa za pomoc w wypracowaniu w wyniku kilku etapów i wizyt studyjnych w ramach projektu 2014 roku, wytycznych do planu stworzenia ekspozycji w zamku.
- Chcemy w tym miejscu pokazać sławę rycerską, nie tylko polskiego, ale i ukraińskiego oręża oraz rozwój miasta - powiedział Włodzimierz Gerycz - Dyrektor Państwowego Historyczno-Architektonicznego Rezerwatu w Żółkwi podczas krótkiego przemówienia. Dodał, że placówka nie ma zbyt wielu autentycznych eksponatów, ale chce połączyć historię i nowoczesność, by prezentacja była dla turystów ciekawa.
- Współpracujemy z różnymi instytucjami w Polsce m.in. z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Uważamy, że Zamek w przyszłości powinien stać się centrum spotkań ludzi kultury z Polski i Ukrainy. Część tego obiektu będzie mieć charakter muzealny, w części będzie znajdował się hotel z restauracją oraz biura i sale do organizacji warsztatów - mówił Gerycz. Podkreślił, że zamek jest doskonale położony na drodze Warszawa - Lwów, 30 km od polsko-ukraińskiej granicy i 25 km od Lwowa.
Do końca tego roku ma być gotowa koncepcja wystawy stałej, w przyszłym roku - jej projekt, a realizacja powinna nastąpić w latach 2017-18.
- Zamek w Żółkwi ma ogromny potencjał. Chcemy znaleźć klucz narracyjny dla tej przestrzeni historycznej i wypracować atrakcyjność turystyczną, korzystając z naszych doświadczeń - mówił dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Michał Niezabitowski do obecnych dziennikarzy.
Jak mówił, ważne jest, aby zbudować wystawę, która będzie mieć wymiar europejski, a nie będzie się odnosić wyłącznie do wątków polskich i ukraińskich. - Chcemy przekonać naszych ukraińskich kolegów, że we współczesnym muzealnictwie bardzo ważna jest narracja, opowieść - dodał. Wspomniał również o trudnej sytuacji politycznej na Ukrainie, która w chwili obecnej uniemożliwia pomoc zamkowi ze strony ukraińskich władz samorządowych.
24 czerwca odbyła się jeszcze wizyta studyjna w Willi Decjusza - renesansowym pałacu wybudowanym w 1535 roku dla Justa Ludwika Decjusza, sekretarza i finansisty króla Zygmunta Starego. Zabytek wraz z założeniem parkowym zarządzany jest po odrestaurowaniu w 1996 roku przez Stowarzyszenie Willa Decjusza. Przedstawiciele delegacji spotkali się z Państwem Arturem Zychem i Katarzyną Trojanowską – pracownikami organizacji odpowiedzialnymi za administrację i realizowane projektów. Zaprezentowali oni gościom z Ukrainy problematykę związaną z działalnością Stowarzyszenia oraz kwestiami utrzymania i konserwacji wnętrz historycznych. Delegacja żółkiewska wspierana przez pracowników MHK poznała również kulisy funkcjonowania i zarządzania przestrzenią historyczną zabytku, działalność edukacyjną, naukową, międzynarodową, ale i komercyjną prowadzoną przez Stowarzyszenie (wynajem sal na konferencje, prowadzenie restauracji, organizowanie koncertów etc.).
W godzinach popołudniowych, przestrzeń eksploracji stanowiła nowa ekspozycja czasowa „PRL mieszka w nas. Kultura czasu wolnego” w Muzeum PRL znajdującym się w budynku dawnego kina w Nowej Hucie na os. Centrum E 1. Spotkanie prowadziła kurator wystawy, Maria Wąchała – Skindzier, która omówiła sposoby narracji muzealnych dotyczących czasów PRL -u oraz symbolikę ekspozycji. Narracja wystawy ma charakter szkatułkowy i udowadnia, że opowiadać o czasach komunizmu można na wiele sposobów. W każdej z opowieści, oprócz niezwykle symbolicznych eksponatów, ważne są również wspomnienia świadków historii tworzące wielkowarstwowa narrację. Wizyta w będącym wciąż w fazie tworzenia Muzeum PRL może stanowić inspirację dla strony ukraińskiej do przygotowywania i plastycznego aranżowania ekspozycji czasowych opowiadających często wzbudzającą wiele kontrowersji historię współczesną.
25 czerwca miał miejsce wyjazd do Pszczyny pozwalający na zapoznanie się ze specyfiką prowadzenia działalności ekspozycyjnej w zabytkowych wnętrzach, na przykładzie tamtejszego Muzeum Zamkowego. Pałac zwany zwyczajowo zamkiem stanowi dawną rezydencję magnacką. W latach 1870–1876, książęta von Pless z Książa dokonali jej przebudowy, na skutek której uzyskał on swój obecny kształt architektoniczny w stylu neobarokowym. Obecnie ekspozycje muzealne w zamku w Pszczynie zajmują wszystkie kondygnacje budowli, oprócz III piętra, gdzie zlokalizowane są pracownie konserwacji.
W 1995 roku rozpoczęto tu kolejny duży remont, w ramach którego postanowiono odtworzyć oryginalny wygląd wnętrz z czasów panowania w nim rodu Hochbergów. Udało się zrekonstruować apartamenty cesarskie z czasów I wojny światowej. Obecnie aż 80 procent wyposażenia wnętrz jest oryginalne. W ramach działań konserwatorskich przestrzeń uzyskała również pierwotne dekoracje. Warto dodać, że Stowarzyszenie Europa Nostra z Hagi, które zajmuje się ochroną dziedzictwa kulturowego przyznała muzeum specjalny dyplom za pieczołowite odtworzeni wnętrz zamku z ich wyposażeniem, oparte na gruntownych badaniach naukowych. Delegacja ukraińska spotkała się z Głównym Konserwatorem Muzeum, Panem Janem Gałaszem, który przedstawił najważniejsze kwestie związane z zachowaniem przestrzeni historycznych w zabytkowych pałacowych wnętrzach, w których cały czas przebywa niezwykle licznie publiczność.
Po powrocie do Krakowa odbyło się jeszcze jedno spotkanie. Tym razem z przedstawicielami plastyków, z którymi współpracuje MHK przy realizacji oprawy wizualnej i produkcji swoich projektów wystawienniczych. Na początek września br. zaplanowano kolejny wyjazd; tym razem specjalistów z Krakowa do Żółkwi w celu konsultacji dalszych zagadnień związanych z odbudową Zamku i kwestiami zagospodarowania przestrzeni.
