Logo Województwa Małopolskiego

Stanisław Moniuszko, którego 200-lecie urodzin obchodzimy w tym roku, uznawany jest za ojca polskiej opery narodowej. Nie oznacza to bynajmniej, że był on pierwszym kompozytorem, który tworzył dzieła sceniczne po polsku i o rodzimej tematyce. Znajdziemy je chociażby w dorobku o pokolenie starszych Józefa Elsnera czy Karola Kurpińskiego. Ich opery powstawały jednak jeszcze przed Powstaniem Listopadowym (1830), po czym w polskiej twórczości operowej (również z powodów politycznych) nastąpił zastój, który przerwał dopiero Stanisław Moniuszko. Choć dzieła sceniczne (operetki, sielanki, wodewile) tworzył od lat 40., to jego największa popularność i sława jako kompozytora operowego przypadły na koniec lat 50. i lata 60 XIX wieku, czyli na czas wzmożonych nastrojów niepodległościowych, mających kulminację podczas Powstania Styczniowego (1863-1864).

Punktem przełomowym w życiu kompozytora była premiera opery Halka na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie w 1858. Do tego czasu kariera Moniuszki rozwijała się przede wszystkim na Kresach Wschodnich skąd pochodził. Głównymi ośrodkami, w których działał były Wilno i Mińsk, leżący niedaleko jego rodzinnego miasta, Ubiela. Jednak życie muzyczne tych miast pozostawiało wiele do życzenia dla ambitnego twórcy. Prędzej niż Warszawa docenił go Petersburg, gdzie poznał i zdobył uznanie wiodących ówczesnych kompozytorów rosyjskich – Glinki, Musorgskiego i Dargomyżskiego. Serca Warszawian podbiła dopiero opowieść o Halce, biednej góralce uwiedzionej przez młodego szlachcica. Powstałą 10 lat wcześniej 2-aktową operę pod tym właśnie tytułem, kompozytor rozbudował z myślą o wielkiej scenie do aktów czterech. Publiczność szalała, a dyrekcja teatru powierzyła Moniuszce funkcję dyrygenta oper polskich. Na warszawskiej scenie miały następnie swoje premiery kolejne opery kompozytora: Flis, Hrabina, Jawnuta, Verbum nobile, Straszny dwór i Paria.

Moniuszko pisał jednak nie tylko opery. Bardzo ważnym gatunkiem była dla kompozytora pieśń. Stworzył ich ponad 270, z czego większość zawarł w 12 tomach Śpiewników domowych. Zafascynowany niemiecką pieśnią romantyczną, za cel obrał sobie zbudowanie rodzimego repertuaru. Wśród tekstów, po które sięgał znajdziemy poezje największych ówczesnych twórców – Mickiewicza, Krasińskiego, Syrokomli czy Lenartowicza.

Licznie reprezentowane są też w dorobku Moniuszki utwory wokalno-instrumentalne, takie jak kantaty (m.in. Widma do słów z drugiej części Dziadów Mickiewicza) oraz różne formy  muzyki religijnej  (msze, Litanie ostrobramskie). Kompozytor zostawił po sobie też szereg utworów orkiestrowych, spośród których wyróżniają się uwertura koncertowa Bajka i Polonez koncertowy A-dur, a także kilkadziesiąt miniatur fortepianowych, w dużej mierze tańców salonowych.

Galeria zdjęć