12 czerwca Komisja Europejska oraz Europa Nostra, europejska federacja działająca na rzecz dziedzictwa kulturowego, ogłosiły przyznanie Nagród Europa Nostra 2025. Wśród 30 laureatów tego najbardziej prestiżowego europejskiego wyróżnienia dotyczącego dziedzictwa znalazły się Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, które otrzymały nagrodę w kategorii „Zaangażowanie obywateli i podnoszenie świadomości”.
W uzasadnieniu decyzji jury wskazało, że wydarzenie ma silny wymiar społeczny, angażuje lokalne społeczności poprzez programy współpracy oraz działania o charakterze edukacyjnym i artystycznym. Podkreślono również, że Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego przyczyniły się do podniesienia świadomości na temat obiektów dziedzictwa kulturowego z regionu, w tym wielu mało znanych. Doceniono ponadto, że projekt opiera się na solidnych badaniach historycznych i współpracy z lokalnymi władzami i instytucjami.
Do tegorocznej edycji konkursu zakwalifikowanych zostało ponad 250 wniosków nadesłanych przez organizacje i osoby prywatne z 41 europejskich krajów. Zwycięzcy, wytypowani przez międzynarodowe jury składające się z ekspertów w zakresie dziedzictwa, otrzymali nagrody w pięciu kategoriach: „Konserwacja i adaptacja”, „Badania”, „Edukacja, szkolenia i umiejętności”, „Zaangażowanie obywateli i podnoszenie świadomości” oraz „Mistrzowie dziedzictwa”. Spośród zgłoszeń nadesłanych z Polski wyróżnione zostały dwa projekty: Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, których organizatorem jest Małopolski Instytut Kultury w Krakowie, oraz instytucja kultury i nauki EC1 Łódź – Miasto Kultury.
Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego
Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego to wydarzenie od 27 lat obecne w życiu mieszkańców Krakowa i regionu. Zostały zainicjowane w 1999 roku przez władze Województwa Małopolskiego, a od 2002 roku za ich organizację odpowiada Małopolski Instytut Kultury w Krakowie. Ideą, która od początku przyświeca wydarzeniu, jest podnoszenie świadomości Małopolan na temat dziedzictwa regionu poprzez udostępnianie miejsc i obiektów stanowiących bogaty i różnorodny zbiór świadectw przeszłości kulturowej.
Wydarzenie odbywa się co roku w maju, a bogaty program oferuje uczestnikom nie tylko możliwość poznania mniej popularnych miejsc i obiektów dziedzictwa, ale również spojrzenie na te doskonale znane z innej, nieoczywistej perspektywy. Są wśród nich kościoły i klasztory, muzea, pałace, zabytkowe budowle przemysłowe oraz stare dwory i domostwa rozsiane po całej Małopolsce. Szeroki wachlarz aktywności obejmuje oprowadzania i spacery z przewodnikami, historykami sztuki i lokalnymi pasjonatami, warsztaty dla dzieci i dorosłych, a także wykłady, wystawy i wydarzenia artystyczne. Każda edycja Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego to inny temat przewodni, który pozwala interpretować na nowo zarówno tradycyjne rzemiosło i architekturę, jak i dziedzictwo przemysłowe oraz niematerialne formy wyrazu kulturowego. Organizatorzy podejmują również aktualne tematy, tworząc przestrzeń do refleksji nad dziedzictwem kulturowym i jego wpływem na naszą współczesność.
Ważnym elementem Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego jest współpraca organizatorów z gospodarzami obiektów, specjalistami od lokalnej historii, wolontariuszami, naukowcami i przedstawicielami władz regionalnych. Zaangażowanie miejscowego środowiska odgrywa istotną rolę w budowaniu świadomości społecznej, a poszerzenie oferty wydarzenia o działania o charakterze inkluzywnym (np. oprowadzania z tłumaczeniem na polski język migowy i audiodeskrypcją czy warsztaty dla różnych grup wiekowych) umożliwia uczestnictwo w Dniach Dziedzictwa wszystkim, na miarę ich indywidualnych potrzeb. Inkluzywność oraz współpraca z różnorodnymi środowiskami i interesariuszami dziedzictwa to jedne z podstawowych wartości projektu.
Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego przyciągnęły dotychczas ponad 300 000 uczestników, a w ich trakcie zaprezentowano 300 obiektów dziedzictwa kulturowego we współpracy z niemal 500 partnerami lokalnymi i regionalnymi. To wyjątkowe wydarzenie wzmacnia więzi społeczne, budując poczucie dumy, a zarazem obowiązku wobec dziedzictwa jako wspólnego dobra.
Nagroda Publiczności
Wszyscy tegoroczni zwycięzcy zostaną uhonorowani podczas ceremonii wręczenia nagród, która odbędzie się 13 października w Brukseli. W wydarzeniu wezmą udział komisarz europejski Glenn Micallef oraz prezes wykonawczy Europa Nostra Hermann Parzinger. Podczas uroczystości ogłoszeni zostaną także laureaci Grand Prix oraz Nagrody Publiczności, wybrani spośród wszystkich tegorocznych nagrodzonych.
Ceremonia będzie punktem kulminacyjnym Szczytu Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego 2025, który odbędzie się 12–14 października.
Pełna lista laureatów Nagrody Europa Nostra 2025 dostępna jest na stronie: https://www.europeanheritageawards.eu/
Już teraz można oddać głos na Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w głosowaniu, które wyłoni laureata Nagrody Publiczności.
Aby to zrobić, należy wejść na stronę https://vote.europanostra.org/ i oddać głos na trzy wybrane projekty.
Głosowanie potrwa do 12 września 2025 roku.
Szczegółowa instrukcję głosowania można znaleźć tutaj: Zagłosuj na Dni Dziedzictwa.
Europejskie Nagrody Dziedzictwa
Europejskie Nagrody Dziedzictwa, zwane także Nagrodą Europa Nostra, po raz pierwszy zostały przyznane przez Komisję Europejską w 2002 roku. Od 23 lat wyróżnienia te są kluczowym narzędziem promowania różnorodnych wartości dziedzictwa europejskiej kultury, społeczeństwa, gospodarki i środowiska. Nagrody podkreślają i upowszechniają wartość dziedzictwa oraz najlepsze praktyki w Europie, zachęcają do międzynarodowej wymiany wiedzy i łączą interesariuszy dziedzictwa w szersze sieci. Ponadto nagrody przyczyniają się do większej troski o wspólne dziedzictwo wśród obywateli Europy.
Nagrody Europa Nostra są współfinansowane z programu „Kreatywna Europa” Unii Europejskiej, który ma na celu wspieranie sektora kultury i kreatywnego.
Europa Nostra
Europa Nostra, założona w 1963 roku, to ogólnoeuropejska federacja organizacji pozarządowych zajmująca się dziedzictwem kulturowym i naturalnym, obejmująca ponad 40 krajów. Jest to największa i najbardziej reprezentatywna sieć dziedzictwa w Europie, utrzymująca bliskie stosunki z Unią Europejska, Radą Europy, UNESCO i innymi organami międzynarodowymi.
Europa Nostra prowadzi kampanię na rzecz ratowania zagrożonych europejskich zabytków, miejsc i krajobrazów, promuje i upowszechnia rolę dziedzictwa poprzez nagrodę Europa Nostra oraz aktywnie przyczynia się do definiowania i wdrażania europejskich strategii i polityk związanych z dziedzictwem.
