Pierwsza wzmianka o Andrzejkach pochodzi z XVI wieku. Ta wyjątkowa tradycja, przypadająca na noc z 29 na 30 listopada, która w nazwie przywołuje postać św. Andrzeja – jednego z apostołów, patrona m.in. małżeństw. Stąd początkowo „matrymonialny” charakter andrzejkowych wróżb, dedykowanych początkowo tylko niewiastom, a później i kawalerom (dla których ukuto specjalne określenie „katarzynki”). Jednocześnie dzień św. Andrzeja to dla katolików zamknięcie roku kościelnego, po którym przychodzi czas adwentu. Noc z 29 na 30 listopada jest więc ostatnią przed Bożym Narodzeniem okazją do hucznej zabawy.
Andrzejki pozostają do dzisiaj jednym z najbardziej charakterystycznych i zakorzenionych w tradycji ludowej świeckich obyczajów w Polsce.
Instytucje kultury województwa małopolskiego nie zapominają o tym barwnym wycinku regionalnego folkloru. Również w tym roku, w ich ofercie pojawią się zajęcia i spotkania przybliżające andrzejkowe zwyczaje. A na tych, którzy w Andrzejki chcą bawić się przy dobrej muzyce, czekają również wyjątkowe andrzejkowe koncerty.
Wróżby i lanie wosku w skansenach
Kojarzone z Andrzejkami lanie wosku i różne sposoby wróżenia przyszłości można poznać dzięki warsztatom, które prowadzą w listopadzie małopolskie skanseny:
- Muzeum Małopolski Zachodniej w Wygiełzowie zaprasza na zajęcia pod hasłem Andrzejkowe zwyczaje. Uczestnicy nie tylko poznają dawne zwyczaje i wróżby, ale też biorą udział we wspólnej zabawie m.in. lania wosku na wodę, losowania karteczek, czy ustawiania butów. Więcej informacji na stronie muzeum
- Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku, oddział Muzeum – Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach, do 29 listopada organizuje specjalne zajęcia edukacyjne poświęcone Andrzejkom. W ich programie zaplanowano m.in. wróżby z obierek jabłek, patyków, butów i innych. Więcej informacji na stronie muzeum
Wieńce adwentowe, tańce dworskie i kalyta
30 listopada Muzeum Archeologiczne w Krakowie, jak co roku zaprosi rodziny na wyjątkowe andrzejkowe spotkanie w branickim dworze. Każdy będzie miał okazję przenieść się w świat tradycyjnych wróżb ludowych i przepowiedni, które wzbogacą atmosferę tego dnia. Uczestnicy spotkania wykonają także własnoręcznie wieńce adwentowe. Dodatkową atrakcją będzie pokaz tańców dworskich, zaprezentowany przez uznaną Grupę Rekonstrukcji Historycznej Kompania Gryfitów z Krakowa.
- Więcej informacji na stronie Małopolski
Do andrzejkowej tradycji nawiązuje także Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, organizujące kolejne rodzinne warsztaty z cyklu Etno?Logicznie! Podczas spotkania w dniu 23 listopada, uczestnicy spróbują odkryć logikę wróżb wypełniających niegdyś andrzejkowe i katarzynkowe wieczory. Będą zaglądać pod poduszki, losować, wsłuchiwać się w odgłosy otoczenia – rekonstruując dawne sensy i nadając własne znaczenia. Na zakończenie zaś wykonają podgłówki inspirowane kształtem andrzejkowej kalyty (to wypiek w formie dużego placka z dziurką w środku), wypełnione miękkim syntetycznym wsadem lub ekologicznymi łuskami gryki.
- Więcej informacji na stronie muzeum
Gale Andrzejkowe z Tenorami
W dzień św. Andrzeja na scenę Centrum Sztuki Mościce zawita aż dziesięciu tenorów. To będzie wyjątkowa andrzejkowa gala. W tym roku bowiem przypada jubileusz 10-lecia cyklu koncertowego 10 Tenorów. 30 listopada na mościckiej scenie wystąpią śpiewacy z Polski i Ukrainy w idealnie zgranych kompozycjach muzycznych. Razem połączą głosy, kultury i temperamenty w jedno wyjątkowe widowisko będące niezwykłą fuzją, powstałą z opery i operetki, musicalu i szlagierów pop.
- Więcej informacji na stronie centrum
5 dni wcześniej (poniedziałek, 25 listopada) do Opery Krakowskiej zawita natomiast trzech równie niezwykłych tenorów: Tomasz Kuk, Marcin Pomykała i Adam Sobierajski. Artyści porwą słuchaczy w zaczarowany świat muzyki wokalnej i pięknych, światowego formatu głosów tenorowych. Wielka Gala Andrzejkowa Trzech Tenorów to ogromna dawka dobrej muzyki: od klasycznej opery, musicalu, po muzykę estradową znanych „hitów” muzyki pop i muzyki alternatywnej popularnych artystów estradowych. W koncercie solistom towarzyszyć będą muzycy orkiestry Opery Krakowskiej. Za pulpitem dyrygenckim stanie Maestro Sławomir Chrzanowski.
- Więcej informacji na stronie opery
Powyższe wydarzenia z pewnością umilą Małopolanom ostatnie z listopadowych dni. Warto skorzystać z oferty muzeów, centrów kultury i instytucji artystycznych, aby przekonać się, że Andrzejki to nie tylko dobra zabawa, ale też barwne, ludowe dziedzictwo.
