Badania ewaluacyjne zrealizowano na zlecenie dep. Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego. Dotyczyły wsparcia przedsiębiorców, projektów inwestycyjnych przedsiębiorstw z wykorzystaniem wyników prac badawczo-rozwojowych, a także wpływu udzielonych dotacji na rozwój sektora turystyki i kultury oraz na rozwój infrastruktury społecznej. Punktem odniesienia do badań były konkursy przeprowadzone w okresie od 2008 r do I połowy 2010 r. w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (MRPO). Autorzy raportu szczegółowo analizowali wybrane do dofinansowania projekty, prowadzili wywiady z pracownikami instytucji odpowiedzialnymi za wdrażanie środków z UE i samymi beneficjentami, a także konsultowali się z ekspertami w zakresie funduszy unijnych i planowania polityki regionalnej.
Realizatorzy badań oceniali wpływ dotacji inwestycyjnych na wzrost konkurencyjności oraz innowacyjności przedsiębiorstw i wskazali bariery inwestycyjne przedsiębiorstw
z zakresu badań i rozwoju. Specjaliści oceniali także, czy wybrane projekty są gwarancją na osiągnięcie większej spójności wewnątrzregionalnej, a co za tym idzie na zmniejszenie barier w dostępie do usług społecznych. Analizowali również, czy inwestycje w sektor przemysłu czasu wolnego są ekonomicznie uzasadnione. Jednocześnie badania miały wskazać główne przeszkody w zakresie realizacji projektów inwestycyjnych współfinansowanych z pieniędzy unijnych. W efekcie powstał obszerny dokument, który wkrótce zostanie przesłany do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
Do badań zaangażowano, konsultantów z zakresu funduszy unijnych, przedstawicieli instytucji transferu technologii, środowiska akademickiego oraz samych beneficjentów.
I tak w ramach badań z zakresu przedsiębiorczości i współpracy z sektorem badań
i rozwoju oceniono m.in. wpływ dotacji inwestycyjnych na wzrost konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Autorzy raportu chcieli także wskazać w jakim zakresie przyznawane dotacje służą rozwojowi początkujących firm, zwiększaniu potencjału przedsiębiorstw oraz umożliwianiu im awansu z firm mikro do małych oraz z małych do średnich, wprowadzaniu rozwiązań produkcyjnych sprzyjających poprawie środowiska naturalnego, a także wspieraniu tzw. „ginących zawodów.
Badania pokazały, że małopolskie firmy –wykorzystując skutecznie dostępne dotacje unijne- stały się bardziej konkurencyjne i innowacyjne, a także wykreowały dodatkowe inwestycje przekraczające wartość wymaganego wkładu własnego. Oszacowano, że 100 zł dotacji z MRPO przynosi ponad 40 zł dodatkowo wykreowanych inwestycji. Jednocześnie z badań wynika, że w ostatnich 2 latach inwestycje firm wzrosły u 88% beneficjentów, a w ciągu najbliższych 2 lat spodziewa się ich dalszego wzrostu.
Wyniki badań pokazały także, że większość przedsiębiorców po zakończeniu unijnych projektów, będzie nadal inwestowała w rozwój swoich firm, ale już bez wsparcia publicznego. Część z nich zadeklarowała także, że będą starali się sięgnąć po unijne dotacje w kolejnym rozdaniu. Problemem pozostaje jednak niezbyt wysoka świadomość procedur i obowiązków beneficjenta wśród przedsiębiorców. Brak znajomości zasad i procedur generuje znaczącą liczbę błędów we wnioskach,
w efekcie niepotrzebnie wydłużając proces, co może skutkować zniechęceniem wśród przedsiębiorców starających się o dotację.
Autorzy raportu wskazali również główne bariery we współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami badawczymi. Eksperci zasugerowali, że w ramach oceny wniosków należy powiązać fakt prowadzenia prac badawczo-rozwojowych
z mierzalnymi efektami np. uzyskaniem patentu lub pracami polegającymi na komercjalizacji patentów.
Specjalistów interesowało także to, czy projekty realizowane w ramach MRPO przyczyniają się do równomiernego rozwoju całego województwa na poziomie powiatów oraz w podziale na obszary miejskie i wiejskie. Ciekawostką jest, że firmy zlokalizowane na obszarach o niskim poziomie przedsiębiorczości w większości osiągnęły ponadprzeciętne w skali województwa wyniki. Stwierdzono, że realizowane projekty zdecydowanie przyczyniają się do zmniejszania różnic w rozwoju na poziomie powiatów.
Dzięki unijnym pieniądzom podniosła się zdecydowanie jakość i standardy usług realizowanych w ramach infrastruktury społecznej. Oznacza to, że powiaty grodzkie – jako główne centra rozwojowe województwa-wyposażone są w znacznie lepszą bazę jeśli chodzi o opiekę zdrowotną i zaplecze edukacyjne. Problemem wciąż pozostaje jednak zbyt niska dostępność do usług społecznych.
Unijni eksperci zanotowali także spory wzrost wskaźnika spójności regionalnej mierzonej dostępem Małopolan do infrastruktury społecznej. Województwo małopolskie charakteryzuje się wysoką na tle kraju koncentracją przestrzenną infrastruktury społecznej, choć jej dostępność nie jest oceniana zbyt wysoko. Oznacza to, że pomimo dużej liczby obiektów infrastruktury w regionie, zapotrzebowanie Małopolan nie jest zaspokajane w wystarczającym stopniu. Dane na temat efektów realizacji unijnych projektów pokazały, że znacznie poprawiła się dostępność infrastruktury społecznej oraz jakość usług w tym obszarze. Przewiduje się, że problemem pozostanie nadal zbyt niska dostępność do usług infrastruktury zdrowotnej.
Jak wynika z badań dużym ryzykiem skuteczności obarczone okazały się projekty rewitalizacyjne, które – jak podkreślano - bez dodatkowych działań i inwestycji w zakresie animowania lokalnej społeczności i lokalnej gospodarki mogą nie spełnić roli katalizatora rozwoju lokalnego.
Korzystny trend zaobserwowano także w zakresie budowania kapitału kulturowego regionu. Wyniki badań wyraźnie pokazały także, że inwestycje w przemysł kulturowy i turystyczny przyczyniły się do podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności turystycznej naszego regionu. W praktyce oznacza to większa liczbę turystów odwiedzających Małopolskę i większe dochody z turystyki.
Pieniądze unijne umożliwiły także zrealizowanie kosztownych prac konserwatorskich koniecznych dla zachowania i promowania dziedzictwa kulturowego Małopolski. Pozwoliło to na wykorzystanie na niespotykaną dotąd skalę obiektów zabytkowych - które do tej pory stanowiły obciążenie dla gmin i ich mieszkańców, nadając im nową funkcję kulturową i turystyczną.
Poprawiła się również dostępność turystyczna obiektów kultury, nie tylko przez ich restaurację, ale także przystosowanie do funkcji noclegowych. Po zakończeniu inwestycji będą one w większości wykorzystywane, w przypadku obiektów cennych kulturowo, przez instytucje kultury, uniwersytety, a w przypadku obszarów przyrodniczych udostępnione zostaną bezpośrednio turystom i mieszkańcom gmin. Dzięki stworzeniu sieci nowoczesnych instytucji kultury zwiększył się także dostęp Małopolan do atrakcyjnej oferty kulturalnej.
Eksperci prognozują, że w najbliższym czasie największy wpływ na kreowanie wizerunku Małopolski jako regionu atrakcyjnego turystycznie będzie miał projekt Małopolski System Informacji Turystycznej. W ten sposób władze Małopolski będą chciały zainteresować swoją ofertą również zagranicznego turystę.
Realizowane projekty w obszarze turystyki wywarły także pozytywny - choć pośredni - wpływ na obszary wiejskie dając możliwość zarobkowania ich mieszkańcom oraz zatrzymując tam osoby o wysokich aspiracjach życiowych.
Wnioski i rekomendacje z przeprowadzonych badań mają stanowić ważne źródło wniosków do prac nad programem regionalnym dla Małopolski na lata 2014-2020.
(arud)
