Bolesław Chrobry, jako władca chrześcijański, wprowadził normy oparte na Dekalogu. Uchodził za sprawiedliwego i dobrodusznego, ale jednocześnie surowego w sprawach, które uznawał za zasadnicze.
Wykorzenianie pogaństwa
Historycy zwracają uwagę, że trudnym zadaniem pierwszych Piastów było wykorzenienie obyczajów charakterystycznych dla pogańskich ludów. Niektóre z nich są tak okrutne, że trudno uwierzyć w ich stosowanie. Poganie brutalnie karali kobiety za nierząd, okaleczając je i poniżając publicznie. Z kolei wdowa po pogrzebie męża i spaleniu jego ciała na stosie była… zabijane przez ścięcie. Wyzbycie się przez lud tych zwyczajów wymagało wiele czasu i uwagi ze strony władcy oraz duchowieństwa. Nie znaczy to jednak, że w ich postępowaniu brakowało brutalności...
W środku – wizerunek X-wiecznego księdza w ornacie. Rysunek Walerego Eliasza-Radzikowskiego (1841–1905) w publikacji Ubiory w Polsce i u sąsiadów, Tom 1, Od IX do końca XIII wieku, Cz. I, Do końca XI wieku, Kraków 1879 Źródło: Biblioteka Narodowa
Karanie cudzołóstwa i rozpusty
Bolesław Chrobry bezwzględnie walczył z rozpowszechnioną wśród ludu rozpustą – zapewne w oparciu o szóste przykazanie zakazujące cudzołóstwa. Mężczyzna przyłapany na takim grzechu był prowadzony w miejsce publiczne („most targowy”), gdzie jego genitalia były przybijane gwoździem. Grzesznikowi pozostawiano nóż. Mógł umrzeć w męczarniach na miejscu lub odciąć część ciała i odejść. Taki drastyczny opis kary za cudzołóstwo w państwie Chrobrego umieścił w swojej kronice Thietmar.
Niezachowywanie postu
W państwie, które niedawno przyjęło chrześcijaństwo, bardzo poważnie podchodzono do kwestii Wielkiego Postu. Co ciekawe, jak podaje prof. Krzysztof Ożóg, okres ten w czasach Chrobrego był dłuższy niż współcześnie, bo trwał aż 9 tygodni (zaczynał się dwa i pół tygodnia przed Środą Popielcową). Nic dziwnego, że niektórzy nie wytrzymywali… Tymczasem kara za jedzenie mięsa była okrutna. Jeżeli stwierdzono, że ktoś jadł po Siedemdziesiątnicy mięso, karano go surowo przez wyłamanie zębów – podaje kronikarz Thietmar.
Grzechy króla
Bolesław Chrobry uchodził za człowieka wielkiej i autentycznej pobożności. Z drugiej strony był grzesznikiem. Podobnie jak inni władcy tamtych czasów miał nałożnice. Jedną z nich zdobył w okrutny sposób, w charakterze wojennego łupu. Przedsława była siostrą Jarosława Mądrego. Chrobry wcześniej chciał się z nią ożenić, ale jego próby się nie powiodły. Kiedy zdobył Kijów w sierpniu 1018 roku, porwał księżniczkę Przedsławę i uczynił ją swoją nałożnicą. Kronikarz Thietmar, bardzo niechętny polskiemu władcy, nazwał go „starym wszetecznikiem”...
Piotr Michałowski (1800–1855), Wjazd Bolesława Chrobrego do Kijowa, ok. 1837 r.Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie
Pokuta Bolesława
Prof. Zbigniew Dalewski podaje za Thietmarem, że polski władca, kiedy tylko uznał, iż popełnił ciężki grzech bądź też został w tej sprawie napomniany, kazał sobie przedkładać kanony, aby dowiedzieć się, w jaki sposób należy naprawić grzeszny uczynek, a następnie zgodnie z zawartymi w nich wskazówkami przystępował do pokuty. Jednocześnie jednak niemiecki kronikarz wyraźnie krytykował Bolesława za to, że jego pokuta jest nieszczera, nie towarzyszy jej refleksja nad występkiem i żal za grzechy. Tymczasem należy raczej uznać, że obok aspektu duchowego Bolesław rozpatrywał swoje praktyki pokutne także w kategoriach państwowych.
Miały one na celu wpisanie sprawowanych przez Piastów rządów w ramy właściwych tradycji politycznej łacińskiego Zachodu wyobrażeń o władzy królewskiej, w których szczególnie mocno podkreślano przede wszystkim religijny wymiar sprawowanych przez króla rządów, nakładając na niego obowiązek prowadzenia poddanej jego władzy wspólnoty do życia wiecznego. Dopełniając pokutnych rytów na wzór królewski, Bolesław Chrobry dowodził, że również on, tak jak inni prawdziwie chrześcijańscy królowie, troszczy się o zbawienie swojego ludu, a jego władza znajduje uzasadnienie w Boskim nadaniu. Nic dziwnego zatem, że Thietmar nie mógł się z tym pogodzić – konkluduje prof. Zbigniew Dalewski.
Źródła:
Zbigniew Dalewski, Pokuta Bolesława Chrobrego [w:] Księga: teksty o świecie średniowiecznym ofiarowane Hannie Zaremskiej, Warszawa 2018.
Krzysztof Ożóg, 966. Chrzest Polski, Kraków 2016.
Stanisław Sroka, Żony i nałożnice Bolesława Chrobrego, [dostęp: 25 października 2024 r.].