Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, Małopolska zbudowała spójny system innowacji i wypracowała silną kulturę sieciowania podmiotów gospodarczych, naukowych i otoczenia biznesu, która owocuje obecnością kilku ugruntowanych klastrów, wśród których są 3 Krajowe Klastry Kluczowe. W wymiarze strategicznym funkcjonowanie regionalnego systemu innowacyjności określone jest w partycypacyjnie przygotowanym dokumencie z perspektywą do roku 2030. Jego istotnym elementem są małopolskie inteligentne specjalizacje, których elastyczność, a tym samym adekwatność do potrzeb regionalnych, jest gwarantowana autorskim modelem procesu przedsiębiorczego odkrywania.
W Małopolsce działa 800 podmiotów prowadzących działalność badawczo-rozwojową (w tym 740 w sektorze przedsiębiorstw). Zarówno w kategoriach bezwzględnych (na równi z województwem śląskim) jak i w odniesieniu do liczby ludności, daje to drugi wynik w kraju (2022). Wyniki prac naukowo-badawczych są komercjalizowane dzięki prężnie działającym uczelnianym i pozauczelnianym centrom transferu technologii oraz szeregowi pozostałych ośrodków innowacji i przedsiębiorczości, których jest w regionie 251 (drugi wynik po Śląsku). Wśród nich, Krakowski Park Technologiczny, który posiada status Hub’u Innowacji Cyfrowej a także zarządza Krakowską Specjalną Strefą Ekonomiczną o powierzchni tysiąca ha. Województwo realizuje też projekt SPIN, w którym współpraca między biznesem i uczelniami przebiega w Centrach Transferu Wiedzy – ugruntowanych przez lata i odznaczających się skutecznością modelach regionalnej współpracy międzysektorowej. Między innymi dzięki tym doświadczeniom Małopolska zajmuje trzecie miejsce w kraju pod względem, zarówno zgłoszonych wynalazków, jak i udzielonych patentów – tak w liczbach bezwzględnych jak i w przeliczeniu na mieszkańców (2022).
W Małopolskim sektorze usług biznesowych odnotowywany jest dynamiczny przyrost podmiotów i zatrudnienia. W Krakowie ulokowało się najwięcej (261) – po stolicy – centrów usług wspólnych. Zagospodarowują one niemal 17% wszystkich miejsc pracy, co jest najwyższym wskaźnikiem w wśród krajowych metropolii. Także najwyższa jest tu średnia zatrudnienie w centrach, co oznacza że ośrodki te są stosunkowo niemniej rozproszone. Warto odnotować, że 12,5% stanowią centra badawczo-rozwojowe a więc skupiające miejsca pracy będące źródłem potencjalnie ponadprzeciętnej wartości dodanej. Wartość ta jest wyraźnie wyższa niż średnia krajowa. Siedziby w Krakowie mają m.in., Aon, IBM, UBS, Motorola, Hitachi czy GE Healthcare2. W regionie silnie rozwija się rynek IT. 100 największych krakowskich firm z tej branży zatrudnia ponad 37 tys. specjalistów. Łącznie pracuje ich tu 55 tys. co stanowi 17% ich krajowej populacji. Największymi pracodawcami z branży są HSBC, Comarch i Aptiv3.
Małopolska podejmuje inicjatywy ułatwiające tutejszym przedsiębiorcom, w tym przede wszystkim MŚP, zacieśnienie współpracy międzynarodowej. Jest m.in. aktywnym członkiem Inicjatywy Awangarda zaangażowanym w cztery pilotaże: Biogospodarka, Druk 3D, Wydajna i równoważona produkcja oraz Sztuczna Inteligencja, a od końca 2023 współkoordynuje projekt pilotażowy w zakresie wodoru. Swoją aktywność związaną z budowaniem regionalnego ekosystemu wodorowego Małopolska zaznaczyła przystępując w 2023 roku do Śląsko-Małopolskiej Doliny Wodorowej. Region on paru lat realizuje finansowane przez Komisję Europejską działania w modelu Science Meets Regions, którego założeniem jest skutecznie sieciowanie przedstawicieli nauki oraz administracji publiczne. Małopolska kontynuuje swoją aktywność w partnerstwie BERRY+ (zawiązanym na Platformie S3 w obrębie wątku modernizacji przemysłowej), jest też członkiem stowarzyszenia NEREUS, skupiającego się na rozwoju technologii kosmicznych.
W Małopolsce działa 25 macierzystych szkół wyższych i 15 filii, które kształcą niemal 150 tys. studentów, a ponad 70% Małopolan w wieku 19-24 lat studiuje. Studenci stanowią 4,3% a doktoranci 0,04% populacji regionu. Wszystkie te wskaźniki plasują Małopolskę na drugim miejscu, za województwem mazowieckim. W działalności B+R aktywnych jest przeszło 22 tys. etatów (ekwiwalentów pełnego czasu pracy) z czego ponad 65% w sektorze przedsiębiorstw (2022).
W Małopolsce znajduje się 107 akredytowanych laboratoriów badawczych, co jest czwartym wynikiem w kraju, oraz 13 wzorcujących (piąty wynik) (2024). W Małopolsce znajduje się też niemal 30% (20 z 70) wszystkich przedsięwzięć uwzględnionych na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej (edycja 2020). Przedsięwzięcia te reprezentują następujące dziedziny: nauki techniczne i energetyka, nauki biologiczno-medyczne i rolnicze, nauki fizyczne i inżynieryjne, cyfrowe infrastruktury badawcze.
Spośród pozostałych, najważniejszych wskaźników innowacyjności warte wymienienia są (według najbardziej aktualnych danych na I kwartał 2024 roku):
- najwyższe w kraju wartości GERD (całkowite nakłady na działania badawczo-rozwojowe) i BERD (nakłady przedsiębiorstw na działania badawczo-rozwojowe) w relacji do PKB: odpowiednio 2,56% i 1,67%;
- przeciętny w skali województw udział nakładów przedsiębiorstw na B+R w całkowitych nakładach na B+R: 65,5%;
- drugie miejsce wśród województw pod względem bezwzględnej wielkości nakładów wew. na B+R: 6,3 mld zł;
- drugie miejsce pod względem nakładów na B+R na mieszkańca: 1.841 zł;
- trzecia wśród województw relacja nakładów na B+R do personel B+R: 183 tys. zł na stanowisko;
- drugie miejsce pod względem personelu B+R ogółem (22,6 tys. EPC) oraz w przedsiębiorstwach (14,9 tys. EPC);
- drugie miejsce pod względem udziału pracujących w B+R w pracujących ogółem: 2,4%;
- trzecie miejsce pod względem podmiotów posiadających aparaturę naukowo-badawczą zaliczoną do środków trwałych: 202;
- czwarte miejsce wśród województw pod względem udziału przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach przemysłowych: 11%;
- czwarte miejsce pod względem udziału przychodów ze sprzedaży produktów podmiotów zaliczanych do wysokiej i średnio-wysokiej techniki: 40%.
Innowacyjność regionalna wspierana jest przez szereg cyklicznych wydarzeń będących inicjatywą samorządu. Program akceleracyjny #StartUP Małopolska, który objął dotychczas 80 firm, wspiera młode innowacyjne firmy w szybszym rozwoju, dając im dostęp do eksperckiego doradztwa w formie indywidualnego mentoringu i specjalistycznych warsztatów. Program „Małopolska – tu technologia staje się biznesem” wspiera organizatorów najważniejszych wydarzeń technologicznych i dla branż kreatywnych, w których odnotowano dotychczas ponad 100 tys. uczestnictw. Światowy Tydzień Przedsiębiorczości w Małopolsce jest z kolei częścią globalnej inicjatywy Global Entrepreneurship Week. W jego ramach odbywają się warsztaty i spotkania z przedsiębiorcami (w których bierze udział ok 7000 mieszkańców rocznie) mające na celu promowanie przedsiębiorczych i innowacyjnych postaw. Cykl konferencji regionalnych "Innowacyjna Małopolska" pozwala dotrzeć z informacją i know how do niemal każdego zakątka Małopolski. Małopolska Noc Naukowców służy promocji osiągnięć małopolskich naukowców oraz innowacyjnych rozwiązań, które powstają w ośrodkach naukowych w regionie.
Przypisy:
- SOOIPP (2021), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce; Raport z badania 2021
- ABSL (2022), Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2022
- Motife (2024), Krakow IT Market Map – Q1 2024