Przejdź do informacji o dostępności Przejdź do strony głównej Przeskocz do menu Przeskocz za menu Przeskocz do głównej treści Przejdź do mapy strony

Formalno-prawne aspekty związane z procesem sukcesji

Co zrobić, żeby zapewnić ciągłość działania firmy? Jak zapewnić bezpieczeństwo funkcjonowania przedsiębiorstwa w obliczu nieprzewidzianych zdarzeń losowych? Jednym z rozwiązań jest skorzystanie z możliwości, jakie daje ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, która wprowadziła instytucję zarządu.

Najistotniejszym elementem ustawy jest stworzenie instytucji zarządcy sukcesyjnego. Będzie to osoba fizyczna mającą pełną zdolność do czynności prawnych, która poprowadzi biznes po zmarłym przedsiębiorcy do czasu załatwienia wszelkich formalności spadkowych i podjęcia przez spadkobierców decyzji czy, a jeśli tak, to w jakiej formie prawnej, przedsiębiorstwo będzie działać dalej. Zarządcę sukcesyjnego może wyznaczyć sam przedsiębiorca albo może zostać on powołany przez osoby uprawnione po śmierci przedsiębiorcy. Będzie to mógł być jeden z członków rodziny lub osoba spoza niej. Termin na powołanie zarządcy wynosi 2 miesiące od dnia śmierci przedsiębiorcy. Zarząd sukcesyjny może trwać maksymalnie 2 lata od dnia śmierci właściciela. W wyjątkowych przypadkach sąd może przedłużyć ten czas do 5 lat.

Jak powołać zarządcę sukcesyjnego?

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego nie wiąże się z żadnymi kosztami. Wszelkie formalności można wykonać przez internet. Pierwszym krokiem jest wybór odpowiedniej osoby. Nie musi to być ktoś z kręgu spadkobierców. Nie musi to być nawet osoba, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Ważne, żeby posiadała ona pełną zdolność do czynności prawnych. Nie można więc ustanowić zarządcą swojego niepełnoletniego dziecka. Wybrany zarządca musi wyrazić zgodę na pełnienie takiej funkcji. Należy poprosić go o podpisanie oświadczenia o wyrażeniu zgody na bycie zarządcą sukcesyjnym. W CEIDG nie trzeba przedstawiać skanu tej zgody. Przedsiębiorca jest zobowiązany tylko do złożenia oświadczenia, że taka osoba wyraziła zgodę na pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego. Drugi krok to zgłoszenie zarządy sukcesyjnego do CEIDG.

Jak zgłosić zarządcę sukcesyjnego w CEIDG? Szczegółowa instrukcja

Działanie przedsiębiorstwa pod zarządem sukcesyjnym

Po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego firma przedsiębiorcy będzie mogła dalej działać (tj. zatrudniać pracowników, obsługiwać kontrahentów, uzyskiwać przychód i płacić podatki). Po śmierci przedsiębiorcy dotychczas zawarte umowy nie wygasają, a zarządca może płynnie kontynuować ich wykonywanie. Firma będzie też działać pod tym samym NIP-em i REGON-em. Zmienia się natomiast nazwa firmy. Do jej dotychczasowej nazwy dodane jest oznaczenie „w spadku”.

Zmiana zarządcy

Zarządcę sukcesyjnego zawsze można zmienić lub w ogóle zrezygnować z jego ustanowienia. Jeżeli w pewnym momencie zdecydujesz się na zmianę zarządcy, bo np. utracisz do niego zaufanie, to nie ma najmniejszego problemu.

Ustanowienie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy

Spadkobiercy również po śmierci przedsiębiorcy mogą ustanowić zarządcę.
Jeżeli zarządca nie został powołany za życia przedsiębiorcy, to prawo do jego powołania przysługuje:

  • małżonkowi przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie;
  • spadkobiercy ustawowemu, który przyjął spadek;
  • spadkobiercy testamentowemu, który przyjął spadek;
  • zapisobiercy windykacyjnemu, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z testamentem - przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie.

Zgoda na powołanie zarządcy sukcesyjnego musi być wyrażona przez spadkobierców, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie wynoszący co najmniej 85%.

Spółka cywilna

Zarządce sukcesyjnego mogą również powołać wspólnicy spółki cywilnej. Wówczas przepisy o zarządcy sukcesyjnym stosują się odpowiednio do zmarłego wspólnika spółki cywilnej.

Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej

Jest jeszcze jedno rozwiązanie, które zapewni ciągłość firmy po śmierci przedsiębiorcy. To przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej np. w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie jest to jednak rozwiązanie, które można wprowadzić w życie w ciągu godziny, bez konieczności wychodzenia z biura. Ustanowienie pełnomocnika, prokurenta czy zarządcy sukcesyjnego jest zdecydowanie mniej czasochłonną procedurą.

Dotychczasowy bilans ustawy sukcesyjnej to 29,2 tys. powołanych zarządców sukcesyjnych, z czego 3,6 tys. prowadzi obecnie przedsiębiorstwa. Zdecydowaną większość stanowią przypadki, w których przedsiębiorcy sami ustanowili zarządców sukcesyjnych. Po śmierci przedsiębiorcy powołano 1,7 tys. zarządców (dane z 11.2021 r.)

Dodatkowe artykuły wyjaśniające zapisy ustawy o zarządzie sukcesyjnym: