Przejdź do informacji o dostępności Przejdź do strony głównej Przeskocz do menu Przeskocz za menu Przeskocz do głównej treści Przejdź do mapy strony

Jak młodzi Małopolanie uczą się przedsiębiorczości?

Rozwój regionalny
11 maja 2022
Być przedsiębiorczym, uczyć przedsiębiorczości - co to oznacza dla młodych Małopolan oraz ich nauczycieli? Czy zajęcia szkolne przybliżające tę tematykę są prowadzone na tyle skutecznie, by ukształtować w młodych ludziach postawy przedsiębiorcze? Odpowiedzi na te i inne pytania związane z nauką przedsiębiorczości w szkołach możemy znaleźć w raporcie z badania przeprowadzonego przez Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego.

W ramach badania przeprowadzono wywiady grupowe z uczniami, absolwentami szkół średnich oraz nauczycielami, wywiady indywidualne z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu, doradcami zawodowymi oraz osobami zajmującymi się tematyką przedsiębiorczości i koordynującymi projekty w tym obszarze. Zrealizowano także ankietę internetową, w której wzięło udział 60 proc. szkół podstawowych i średnich (licea i technika) z Małopolski.

Uczestnicy badania odpowiadali na pytania o to, jak rozumieją przedsiębiorczość, jak postrzegają nauczanie przedsiębiorczości w szkołach i jakie mają oczekiwania w tym zakresie. Pytania dotyczyły m.in. sposobów przekazywania wiedzy podczas zajęć szkolnych, jakości tej wiedzy, oraz sugestii co do oferty edukacyjnej i sposobu prowadzenia lekcji. Badani zostali również poproszeni o wskazanie konkretnych kompetencji, jakie powinny być rozwijane w ramach nauki przedsiębiorczości.

Przedsiębiorczy, czyli jaki?

Przedsiębiorczość to termin wieloznaczny, zazwyczaj kojarzony ze światem gospodarki, biznesem
i pieniędzmi. Z jednej strony traktowany jest jako proces, czyli akt tworzenia i budowania czegoś nowego, a z drugiej pod tym pojęciem kryje się również zestaw cech osobowości i kompetencji.  Zestaw tych cech i umiejętności pozwala na podejmowanie inicjatywy, ryzyka, wykorzystywanie nadarzających się szans, generowanie korzyści i kreowanie innowacji.

Dzieci i młodzież zapytane w badaniu, jakie są cechy osoby przedsiębiorczej, najczęściej wskazywały na odpowiedzialność, ale także kreatywność, mądrość i odwagę. - Bycie przedsiębiorczym praktycznie zawsze wychodzi na plus, można obracać swoimi dochodami, planować swoje wydatki, planować przede wszystkim swój czas, a to zawsze wyjdzie na plus – podkreśla jeden z zapytanych uczniów szkoły średniej.

Przedsiębiorczość w genach

Zdaniem badaczy tematyki przedsiębiorczości, wśród dzieci i młodzieży pierwszym i głównym środowiskiem, które kształtuje wiedzę ekonomiczną od najmłodszych lat jest rodzina. Dzieci uczą się postaw przedsiębiorczych obserwując zachowania swoich najbliższych. Badania wykazały, że zachowania i wykształcenie rodziców, styl wychowania ekonomicznego oraz wykonywane przez nich funkcje zawodowe mają bardzo duży wpływ na poziom i jakość wiedzy ekonomicznej potomków. Oznacza to, że dzieci mogą kształtować w sobie takie umiejętności jak racjonalne wydawanie pieniędzy, planowanie wydatków czy oszczędzanie. - Dzieci, o dziwo, są bardzo przedsiębiorcze. One są bardzo kreatywne. Mają taką dużą motywację władzy i osiągnięcia swojego celu – stwierdza doradca biznesu biorący udział w badaniu.

Drugim czynnikiem mającym ogromne znaczenie w kształtowaniu postaw przedsiębiorczych jest grupa rówieśnicza, w której funkcjonuje dziecko. Dotyczy to głównie starszych dzieci, na które niejednokrotnie ma ona większy wpływ niż rodzice. To właśnie zachowania znajomych i przyjaciół mogą być traktowane jako wzór postaw konsumenckich lub bodziec do podejmowania decyzji związanych z wydatkowaniem pieniędzy. - Jeżeli młoda osoba widzi od młodych lat swoich rodziców, czy znajomych, którzy mają działalność i jaka płynie z tego korzyść, no to też jest taki syndrom naśladowania, że też chcę taki być, też chcę to mieć, więc myślę, że ma to duży wpływ – mówi przedstawiciel instytucji związanej z biznesem.

Czy przedsiębiorczości można się nauczyć?

By wzmacniać postawy przedsiębiorcze u dzieci i młodzieży, w polskich szkołach realizowany jest program zajęć obowiązkowych Podstawy przedsiębiorczości. Zajęcia te mają w swoim zamyśle uzupełniać luki kompetencyjne, uczyć krytycznego i logicznego myślenia, dostarczać wiedzy na temat sposobów realizacji planów przedsiębiorczych.

Nauczanie przedsiębiorczości to w dużej mierze proces kształtowania kompetencji przedsiębiorczych u dzieci i młodzieży. Nie zawsze może być to proste do wyuczenia w warunkach szkolnych, co zresztą nieraz podkreślali badani respondenci. - Szkoła za mało pokazuje kompetencje miękkie, mało jest warsztatów psychologicznych, komunikacji, powinno być więcej przedmiotów, na których właśnie można kształtować kompetencje miękkie. Szkoła idzie za bardzo w intelekt, uczenie się pamięciowe, a za mało w takie kształtowanie pewnych umiejętności, dzięki którym ci uczniowie bez problemu by na rynku pracy się poruszali, znajdywali wiedzę z takiej dziedziny, z jakiej ich to interesuje – wskazuje jeden z doradców zawodowych.

Jak uczyć przedsiębiorczości?

Szkoła posiada narzędzia do nauczania przedsiębiorczości, w tym kształtowania w młodych ludziach cech osoby przedsiębiorczej, jednak konieczne jest większe zaangażowanie ze strony uczniów, nauczycieli oraz dyrekcji. Najlepszą metodą wydaje się traktowanie nauczania przedsiębiorczości jako procesu inspirowania uczniów do kształtowania w sobie kompetencji osoby przedsiębiorczej. Powinno się to odbywać się w ramach wszystkich przedmiotów szkolnych.

Z badania MORR wynika, że realizowanie zajęć z przedsiębiorczości - niezależnie od typu szkoły, w której były one przeprowadzone - skutkowało przede wszystkim wzrostem kompetencji uczniów. Realizacja zajęć wpłynęła również korzystnie na wzrost kompetencji nauczycieli, przyniosła szkołom korzyści związane z otrzymaniem dodatkowych materiałów edukacyjnych oraz podręczników, a także podniosła prestiż placówki.

Zdaniem absolwentów liceów i techników, szkoła powinna uczyć jednak w taki sposób, aby pobudzać do działania, a nie traktować przedsiębiorczość stricte podręcznikowo. Może wspomagać ten proces, jednak nie powinna być jedynym miejscem, gdzie dzieci i młodzież uczą się przedsiębiorczości. - Powinny być na tych (lekcjach – przyp.) jakieś warsztaty, na których tak naprawdę powie się nam, co nam da jakiś zawód. Bo osoba, która jest w szkole, ma wrażenie, że ludzie właśnie, którzy pracują w biurze cały dzień nie robią nic, a jeżeli faktycznie by poznały zastosowania co idzie za tymi cyferkami, które my wpisujemy, co tak naprawdę się z tym dzieje później i dlaczego to ma sens, dlaczego wykonywana praca ma sens dla gospodarki, dla ekonomii, dla wszystkiego, to może fakt, że my widzimy w czymś sens, by w nas wytworzył jakąś nutkę tej przedsiębiorczości – podkreślają studenci i absolwenci.

Wnioski na przyszłość

W dyskusji o nauczaniu przedsiębiorczości i o jego poziomie pojawia się wiele pomysłów i wątków na ulepszenie i reorganizację tego procesu. W tym procesie uczestniczyć muszą jednak podmioty wszystkich szczebli odpowiedzialnych za nauczanie przedsiębiorczości, poczynając od samorządu, któremu podlegają placówki szkolne, nauczycieli, samych uczniów, po przedsiębiorców i instytucje otoczenia biznesu. - Rolą właśnie otoczenia biznesowego jest to, żeby później to wszystko, co młody człowiek dostaje i w szkole, i w rodzinie, pokazać, jak to można już faktycznie wykorzystać, w swojej pracy, w podejściu do tworzenia jakichś nowych rozwiązań, pomysłów, i pokazać konkretne drogi, dać konkretne narzędzia – radzi przedstawiciel instytucji otoczenia biznesu w wywiadzie przeprowadzonym w ramach badania.

Jakie zatem przyjąć metody w nauczaniu tego przedmiotu? W raporcie Przedsiębiorczość młodych Małopolan znalazło się wiele podpowiedzi i gotowych rozwiązań w tym temacie.

Obecnie w nauczaniu przedsiębiorczości możliwe jest wykorzystanie nowych technologii, takich jak  np. specjalnie zaprojektowana aplikacja, ogólnodostępna platforma internetowa z materiałami dla nauczycieli, gry symulacyjne lub edukacyjne dla uczniów, stworzone przez IOB (np. „Oil City”, „Chłopska Szkoła Biznesu”), czy platformy zrzeszające szkoły, firmy, IOB oraz uczelnie wyższe.

Oprócz nowinek technologicznych, rekomendowane jest wzmocnienie szkolnych zajęć dotyczących przedsiębiorczości poprzez m.in. organizację warsztatów i spotkań dla uczniów, w trakcie których możliwa będzie integracja lokalnych podmiotów (szkół, firm, IOB, urzędów pracy, podmiotów realizujących projekty, przedsiębiorców) czy współpracę z doradcami zawodowymi, instytucjami publicznymi, takimi jak ZUS, urząd skarbowy, wydział działalności gospodarczej w urzędzie, bankami, uczelniami wyższymi, inkubatorami przedsiębiorczości.

Aby wspierać decyzje edukacyjno-zawodowe młodzieży można także zadbać o uczestnictwo w takich przedsięwzięciach jak „Światowy Tydzień Przedsiębiorczości w Małopolsce”, prowadzić konkursy na najlepsze pomysły na innowacje lub biznesy uczniowskie, czy choćby organizować wycieczki do lokalnych przedsiębiorstw i zakładów pracy.

Więcej danych, informacji i wniosków można znaleźć w raporcie „Przedsiębiorczość młodych Małopolan”.

Pobierz raport

Galeria zdjęć

Autor: Biuro Prasowe UMWM / Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego / JS