Maria Jarema, Jaremianka (1908–1958) pierwsze farby dostała od Zygmunta Waliszewskiego, kiedy miała 10 lat. Malować uczył ją brat, Józef Jarema. Na przekór oczekiwaniom rodziny i przyjaciół wybrała jednak rzeźbę. W 1929 roku rozpoczęła studia na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Była inicjatorką powstania I Grupy Krakowskiej, stworzonej na początku lat 30. przez artystów o lewicowym zacięciu, którzy wierzyli, że rewolucja artystyczna pociągnie za sobą zmiany społeczne. W centrum zmian miał znaleźć się nieskrępowany cenzurą człowiek.
Przed wojną współpracowała z eksperymentalnym teatrem Cricot, a także z Adamem Polewką i Jonaszem Sternem podczas realizacji szopek politycznych. Była autorką kilkunastu scenografii, projektowała kostiumy i maski, czasem sama stawała na scenie. Grała m.in. Wandę i Literkę „K” w teatrzyku Tam-Tam oraz Kobietę Nowoczesną w Zielonych latach, sztuce napisanej przez Józefa Jaremę z myślą właśnie o siostrze. W czasie wojny pracowała jako szatniarka w Domu Plastyków i projektowała zabawki w warsztatach lalek artystycznych. Ze względu na trudne warunki życiowe porzuciła rzeźbę i malowała przede wszystkim gwasze i akwarele. Po wojnie zwróciła się ku abstrakcji. Z czasem zaczęła eksperymentować nie tylko z formą, ale i z materiałem: wykształciła własną technikę, która była połączeniem monotypii z temperą.
Wspólnie z Tadeuszem Kantorem i Kazimierzem Mikulskim założyła teatr Cricot 2 i zaangażowała się w reaktywację Grupy Krakowskiej. We współpracy z Robotniczym Domem Kultury zrealizowała spektakl Niech się zbudzi drwal (1949), a dla teatru Cricot 2 zaprojektowała kostiumy do Mątwy Stanisława Ignacego Witkiewicza (1956) i Cyrku Kazimierza Mikulskiego (1957). W roku 1958 reprezentowała sztukę polską na 29. Biennale w Wenecji. W tym samym roku otrzymała za zaprezentowane tam prace nagrodę Associazione Italo-Polacca im. Francesco Nullo.
Wystawa jest próbą spojrzenia na dorobek Marii Jaremy z perspektywy jej dokonań teatralnych, a także próbą czytania jej wcieleń rozproszonych pomiędzy plastykę, literaturę, teatr, „miejską legendę” i towarzyskie anegdoty. Konteksty, wokół których obraca się wystawa, nie składają się na monografię, ale – tak samo jak sztuka Jaremianki – wymykają się prostym rozpoznaniom. Pozwalają natomiast interpretować się jako heterogeniczny proces budowania napięć, rozbijania i sklejania postaci, konsolidacji form.
Wystawa otwarta w 60. rocznicę śmierci i 110. rocznicę urodzin artystki skupia się na jej powojennej twórczości, która mówiła językiem abstrakcji – formy, do której trzeba dojść, żeby móc ją znowu przełamać.
Wernisaż ekspozycji 21 września o godz. 18.00. Wystawę można oglądać do 17 lutego przyszłego roku.
