Nagroda Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej. Należy obecnie do nielicznych w tym zakresie nagród w Polsce. Jest bardzo wysoko oceniana zarówno przez teoretyków literatury i sztuki, jak i samych twórców. Ustanowienie Nagrody było wyrazem hołdu dla prof. Kazimierza Wyki, wybitnego historyka literatury, krytyka, eseisty, znawcy sztuki, animatora życia kulturalnego, humanisty o niezwykłej energii i artystycznej wyobraźni, twórcy krakowskiej szkoły krytyki.
Z inicjatywą przyznawania Nagrody zwrócił się do prezydenta miasta Krakowa, w roku 1975 wkrótce po śmierci Profesora, ówczesny prezes Krakowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich – Jan Pieszczachowicz. Na jej realizację czekano 5 lat.
W roku 1980 nagrodę przyznano po raz pierwszy, a jej laureatem został znany krytyk i historyk literatury, eseista i tłumacz, pracownik naukowy Instytutu Badań Literackich PAN – Jerzy Kwiatkowski. Nagrodę otrzymał za całokształt twórczości.
W roku następnym nagrodę otrzymał kolejny uczeń Kazimierza Wyki — prof. Jan Błoński za twórczość krytyczno-literacką i naukową, odznaczającą się wybitnymi walorami poznawczymi i pisarskimi oraz stanowiącą poważny wkład do literatury ostatniego trzydziestolecia. Zgodnie z sugestią wnioskodawców, obie nagrody zostały wręczone podczas Krakowskich Dni Literatury.
W następstwie wprowadzonego w grudniu 1981 roku stanu wojennego przez kilka lat nagrody nie przyznawano.
W roku 1983 jury konkursu, już w innym składzie osobowym, przyznało nagrodę Zygmuntowi Greniowi — znanemu krytykowi teatralnemu i literackiemu. W następnych latach otrzymali ją: prof. Marian Stępień (1985) i Leszek Bugajski (1986) obaj – jak zapisano w uzasadnieniu werdyktu jury – "za całokształt osiągnięć".
Laureatem szóstej kolejnej nagrody w 1987 r. został prof. Stanisław Burkot z krakowskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (obecnie Uniwersytetu Pedagogicznego.)
Jesienią 1989 nagrodę otrzymał prof. Franciszek Ziejka z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor wielu cieszących się dużą popularnością prac został uhonorowany "za wybitne osiągnięcia w zakresie historii literatury za eseistykę poświęconą kulturze i literaturze XIX i XX wieku".
Od 1991 r. w następstwie rozdziału administracji państwowej i samorządowej (do 1990 r. prezydent miasta był formalnie wojewodą), fundatorami Nagrody im. Kazimierza Wyki byli Wojewoda Krakowski i Prezydent Miasta Krakowa. Od tegoż roku w jury zasiadały ponownie osoby z pierwotnego składu. Na wniosek jurorów został zmieniony regulamin Nagrody i określony termin jej wręczania – styczeń – w okolicach daty śmierci Kazimierza Wyki (19 stycznia 1975r.)
W 1991 nagrodę przyznano Jerzemu Jarzębskiemu pracownikowi naukowemu Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Laureatem w roku 1992 został Stanisław Balbus, także z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W roku 1993 do grona nagrodzonych dołączył wybitny eseista, powszechnie postrzegany jako niezrównany poeta – Zbigniew Herbert. Nagroda przyznana została za "całokształt dorobku artystycznego, ze szczególnym uwzględnieniem tomu esejów "Martwa natura z wędzidłem", wydanego w 1993 r. Niecodzienność tej decyzji tkwiła w tym, że jury w składzie: Marta Wyka, Henryk Markiewicz, Franciszek Ziejka, Stanisław Balbus, Jan Józef Szczepański, Jerzy Turowicz, Stanisław Grodziski, Danuta Glondys, Stanisław Dziedzic – po raz pierwszy przyznało Nagrodę im. Kazimierza Wyki pisarzowi spoza Krakowa. Przypadła ona autorowi, którego twórczość literacka stawia wśród najwybitniejszych poetów współczesnej Europy, zaś dokonania w zakresie eseistyki, jakkolwiek znaczące i wybitne, pozostają poniekąd w cieniu Jego poezji.
Laureatem nagrody w 1994 r. został prof. Włodzimierz Maciąg – literaturoznawca, krytyk literacki, eseista i prozaik.
W 1995 roku nagrodę przyznano prof. Mieczysławowi Porębskiemu za "całokształt eseistyki i krytyki artystycznej".
Jan Pieszczachowicz, krytyk literacki i publicysta, został laureatem Nagrody im. Kazimierza Wyki w 1996 roku. Autor znaczących pozycji o literaturze współczesnej, otrzymał nagrodę "za całokształt dokonań w zakresie krytyki literackiej i artystycznej".
Kolejnym laureatem Nagrody w 1997 r. został profesor Uniwersytetu Wrocławskiego Jacek Łukasiewicz. Jeden z najwybitniejszych polskich krytyków literackich i eseistów.
W 1998 r. nagrodę przyznano Marianowi Stali, pracownikowi naukowemu Uniwersytetu Jagiellońskiego, badaczowi najnowszych nurtów współczesnej literatury polskiej.
Wdrażanie reformy administracyjnej w 1999 r. oraz nowy podział kompetencji przerwały 10 letnia tradycję wspólnego przyznawania Nagrody przez władze województwa i miasta. Od roku 2000, przez trzy lata, nagrodę w dziedzinie eseistyki i krytyki literackiej im. Kazimierza Wyki przyznawał tylko Marszałek Województwa Małopolskiego. W roku 2003 na spotkaniu Zarządu Województwa Małopolskiego z Prezydentem Miasta Krakowa postanowiono powrócić do tradycji wspólnego wręczania nagrody.
Przez coroczne przyznawanie Nagrody im. Kazimierza Wyki, ustanowionej w 1980 r., środowisko literackie Krakowa pragnie uczcić i zachować w żywej pamięci jedną z najwybitniejszych osobowości: Kazimierza Wykę, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyka literatury, krytyka i eseistę, znawcę sztuki, animatora życia kulturalnego, humanistę o niezwykłej intelektualnej energii i wyobraźni artystycznej, łączącego rozległą wiedzę z prawdziwym talentem literackim.
Nagroda im. Kazimierza Wyki nie tylko utrwala postać wybitnego humanisty, znawcy literatury i artysty słowa, ale przypomina również o wadze humanistycznego powołania — w czasie niezbyt mu sprzyjającym.
Uchwała Nr XXXVIII/592/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 30 listopada 2009 w sprawie przyjęcia szczegółowych zasad i trybu przyznawania corocznej nagrody pn. Nagroda Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej.
Na podstawie art. 18 pkt 20 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t. j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.), art. 7a ust. 1 i 3 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t. j. Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123, z późn. zm.), Sejmik Województwa Małopolskiego uchwala, co następuje:
1
Przyjmuje się szczegółowe zasady i tryb przyznawania corocznej nagrody za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej p.n. Nagroda Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa im. Kazimierza Wyki, zwanej dalej nagrodą, w brzmieniu Załącznika do niniejszej uchwały.
Nagroda jest wspólną nagrodą Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa.
Koszty organizacyjne uroczystego wręczenia nagrody ponosić będą w równych częściach Województwo Małopolskie i Gmina Miejska Kraków.
2
Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Województwa Małopolskiego.
3
Uchwała wchodzi w życie po upływie czternastu dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego.
UZASADNIENIE
Nagroda im. Kazimierza Wyki w dziedzinie krytyki literackiej, eseistyki, historii literatury należy obecnie do nielicznych w tym zakresie nagród w Polsce. Jest bardzo wysoko oceniana zarówno przez teoretyków literatury i sztuki, jak i samych twórców. Idea przyznania nagrody zrodziła się wkrótce po śmierci jej patrona, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Kazimierza Wyki. W ten sposób środowisko literackie Krakowa pragnęło uczcić i zachować w pamięci jedną z wybitniejszych swych osobowości: wybitnego historyka literatury, krytyka literackiego, eseistę, twórcę własnej metodologii krytyki literackiej, zwanej „szkołą Wyki”, znawcę sztuki, animatora życia kulturalnego, humanistę o niezwykłej energii i artystycznej wyobraźni.
Nagrodę tę po raz pierwszy przyznano w 1979 r. Otrzymał ją czołowy krytyk literacki prof. Jerzy Kwiatkowski. Nagrody te przyznawano w okresie stanu wojennego, tzw. „odnowy” (lata1982,1983), oraz w 1990 r. w okresie transformacji ustrojowej, W 1990 r. przywrócono pierwotny skład jury (zmieniony w 1983 r.), również wtedy postanowiono, że będzie ona fundowana wspólnie przez województwo i miasto. W okresie od 1991 do 1998 r. nagrodę im. Kazimierza Wyki przyznawały wspólnie władze Województwa Krakowskiego i Gminy Miasta Krakowa. Nagrodę otrzymali krytycy, znawcy literatury i sztuki, eseiści, których wiedza i talent pozwalały widzieć w nich godnych następców jej patrona. Przyznawało ją jury złożone z przedstawicieli krakowskiego środowiska intelektualnego byli wśród nich: jan Józef Szczepański, Jerzy Turowicz, Henryk Markiewicz, Stanisław Grodziski.
Nagroda im. Kazimierza Wyki nie tylko utrwala w zbiorowej pamięci postać wybitnego humanisty, ale przypomina o wadze humanistycznego powołania.
w czasach niezbyt mu przychylnych. Podnosi też rangę środowiska literackiego oraz jest wyrazem mecenatu władz samorządowych w dziedzinie kultury. wdrażanie reformy administracyjnej w 1999 r. oraz nowy podział kompetencji przerwały 10 letnią tradycję współpracy (przez władze województwa i miasta) przyznawania Nagrody. Od roku 2000 Nagrodę w dziedzinie eseistyki i krytyki literackiej im. Kazimierza Wyki przyznawał Marszałek Województwa Małopolskiego. W 2003 na spotkaniu Zarządu Województwa Małopolskiego z Prezydentem Miasta Krakowa zaproponowano przyznawanie Nagrody im. Kazimierza Wyki – przez władze województwa i miasta, co potwierdził w swoim piśmie dnia 29 września 2003 roku Prezydent Miasta Krakowa Pan Prof. Jacek Majchrowski.
Załącznik do Uchwały Nr XXXVIII/592/09 SWM z dnia 30 listopada 2009
Regulamin przyznawania Nagrody Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej
Preambuła
Nagroda im. Kazimierza Wyki w dziedzinie krytyki literackiej, eseistyki, historii literatury należy obecnie do nielicznych w tym zakresie nagród w Polsce. Jest bardzo wysoko oceniana zarówno przez teoretyków literatury i sztuki, jak i samych twórców. Poprzez coroczne przyznawanie Nagrody środowisko literackie Krakowa pragnie uczcić i zachować w pamięci jedną z wybitniejszych osobowości, Kazimierza Wykę, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyka literatury, krytyka literackiego i eseistę, znawcę sztuki, animatora życia kulturalnego, humanistę o niezwykłej intelektualnej energii i wyobraźni artystycznej, łączącego rozległą wiedzę z prawdziwym talentem literackim. Nagroda im. Kazimierza Wyki nie tylko utrwala postać wybitnego humanisty, znawcy literatury i artysty słowa, ale przypomina również o wadze humanistycznego powołania w czasie niezbyt mu sprzyjającym.
1
- Przyznaje się coroczną Nagrodę Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej.
- Nagroda jest przyznawana za całokształt dorobku twórczego; może być przyznana za wybitną pozycję książkową wydaną w ciągu ostatnich trzech lat lub za ważne dla kultury polskiej publikacje w czasopismach.
- Nagroda ma charakter ogólnopolski.
- Nagroda fundowana jest w 50% przez Województwo Małopolskie oraz w 50% przez Gminę Miejską Kraków.
- Wysokość części nagrody fundowanej przez Województwo Małopolskie ustalana jest corocznie w budżecie Województwa.
2
Nagroda, o której mowa w § 1 jest wspólną nagrodą Marszałka Województwa Małopolskiego i Prezydenta Miasta Krakowa, przyznawaną w oparciu o werdykt Jury Nagrody.
3
- Jury Nagrody powołuje Zarząd Województwa Małopolskiego w składzie nie przekraczalnym 13 osób spośród przedstawicieli środowiska intelektualno – artystycznego Małopolski.
- W skład Jury Nagrody wchodzi każdorazowo laureat nagrody z poprzedniego roku przy czym przysługuje mu prawo jednorazowego uczestnictwa w pracach jury.
- Sekretariat Jury Nagrody prowadzi departament właściwy ds. kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.
4
- Wybór laureata Jury Nagrody przeprowadza w dwóch etapach.
- W pierwszym etapie Jury, po zapoznaniu się z sylwetkami poszczególnych kandydatów, kierując się kryteriami, o których mowa w § 1 regulaminu, dokonuje wyboru co najmniej 2 kandydatów, spośród których w drugim etapie, w głosowaniu tajnym wybiera laureata.
5
Z posiedzenia Jury Nagrody sporządza się protokół, który podpisują wszyscy członkowie Jury uczestniczący w wyborze oraz sekretarz.
6
Jury Nagrody przedstawia Zarządowi Województwa Małopolskiego i Prezydentowi Miasta Krakowa wybranego przez siebie kandydata do ostatecznej akceptacji.
Więcej informacji na stronie poświęconej nagrodzie
