Produkty regionalne i tradycyjne odgrywają znaczącą rolę w podtrzymywaniu dziedzictwa kulturowego oraz pozarolniczej aktywizacji obszarów wiejskich regionu. Ideą ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych jest ocalenie ginących tradycji, charakterystycznych dla danego obszaru, kultury oraz kraju.
Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o rejestracji i ochronie nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win lub napojów spirytusowych oraz o produktach tradycyjnych reguluje procedury rejestracji produktów na szczeblu Unii Europejskiej, a także warunki prowadzenia Listy Produktów Tradycyjnych danego kraju członkowskiego.
Za weryfikację wniosku o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych odpowiedzialny jest marszałek województwa.
Marszałek zobowiązany jest do sprawdzenia wniosku pod względem spełnienia wymogów formalnych oraz pod względem merytorycznym.
W związku z tym Marszałek Województwa Małopolskiego w 2005 r. powołał Radę ds. Produktów Tradycyjnych jako organ opiniodawczo-doradczy, który dokonuje weryfikacji wniosku o wpis produktu na Listę Produktów Tradycyjnych.
Obecny skład Rady ds. Produktów Tradycyjnych i Dziedzictwa Kulinarnego:
Przewodniczący:
- Łukasz Smółka - Wicemarszałek Województwa Małopolskiego - Przewodniczący Rady
- Anna Glixelli - Dyrektor Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego - Zastępca Przewodniczącego Rady
Członkowie:
- Bogdan Pęk - Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich Sejmiku Województwa Małopolskiego
- dr hab. inż. Sylwester Tabor, prof. UR - Rektor Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja
- Dominik Pasek - Dyrektor Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Karniowicach
- Karol Zachwieja - Członek Zarządu Małopolskiej Izby Rolniczej
- Ryszard Mróz - Małopolski Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
- Anna Szczurko - Przedstawiciel Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Krakowie
- Krystyna Reinfuss-Janusz - Przedstawiciel Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie
- prof. dr hab. inż. Władysław Migdał - Przedstawiciel Wydziału Technologii Żywności Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
- dr Krzysztof Duda - Kierownik Katedry Antropologii Kulturowej Akademii Ignatianum, Dyrektor Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego
- Paweł Mierniczak - Zastępca Dyrektora Małopolskiej Organizacji Turystycznej
- Janusz Zalarski - Przetwórstwo Mięsne „Płatek” Spółka Jawna
- Beata Chadzińska - Główny Specjalista w Departamencie Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego
Sekretarz: Agnieszka Dziwisz - Główny Specjalista w Departamencie Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.
Wnioski o wpis produktu na LPT pozytywnie zaopiniowane przez Radę zostają przesłane do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Lista produktów tradycyjnych według województw
Producenci tradycyjnych wyrobów, za które uważa się produkty wytwarzane, od co najmniej 25 lat, mogą starać się o umieszczenie ich na Liście Produktów Tradycyjnych. Podstawą rejestracji jest tradycja wytwarzania i szczególna oraz niepowtarzalna jakość związana z historycznie ugruntowanymi przepisami, metodami produkcji i sposobami przetwarzania, które gwarantują wysoką jakość otrzymanego produktu. Z wnioskiem o wpis mogą wystąpić osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Wniosek o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych musi być przygotowany zgodnie z załączonym wzorem.
Wniosek o wpis produktu z terenu województwa małopolskiego na Listę Produktów Tradycyjnych jest składany do Marszałka Województwa Małopolskiego w formie papierowej i elektronicznej. Marszałek Województwa jest zobowiązany do sprawdzenia wniosku pod kątem formalnym i merytorycznym. Sprawdzenie jest gwarancją tego, że wszystkie wymagane informacje zostały zawarte we wniosku. W tym celu została powołana Rada ds. Produktów Tradycyjnych i Dziedzictwa Kulinarnego. Marszałek przed dokonaniem oceny zwraca się również do izby gospodarczej o wyrażenie w ciągu 30 dni opinii w zakresie spełnienia przez produkt wymagań dotyczących m.in. tradycyjności wytwarzania produktu. Gdy wniosek spełnia określone wymagania - zarówno formalne jak i jest merytoryczne - Marszałek Województwa przekazuje jego kopię w wersji papierowej i elektronicznej do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Minister po otrzymaniu dokumentów dokonuje ich ponownej weryfikacji oraz wpisu produktu na Listę Produktów Tradycyjnych.
Wnioski dotyczące produktów wytwarzanych na terenie województwa małopolskiego należy składać osobiście na Dzienniku Podawczym Urzędu w Krakowie przy ul Racławickiej 56 lub przesłać pocztą na adres:
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
Departament Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich
ul. Racławicka 56
30-017 Kraków
Do wniosku należy załączyć:
- streszczenie (do 3000 znaków wraz ze spacjami)
- kserokopie załączników
- ewentualnie zdjęcia - jeżeli wnioskodawca posiada
- oświadczenie dotyczące przekazania praw do zdjęć MRiRW
- oświadczenie dotyczące przekazania praw do zdjęć UMWM
- klauzulę RODO
- nośnik elektroniczny z zapisanym wnioskiem i przedkładanymi załącznikami
W Polsce jednostką odpowiedzialną za prowadzenie systemu rejestracji produktów o określonym pochodzeniu geograficznym i specyficznej, tradycyjnej jakości, w rozumieniu przepisów unijnych jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Procedury rejestracji nazw jako chronionych oznaczeń geograficznych lub chronionych nazw pochodzenia oraz zasady rejestracji nazw jako gwarantowane tradycyjne specjalności na szczeblu unijnym są do siebie bardzo zbliżone i przebiegają dwuetapowo. Etap pierwszy prowadzony jest w kraju członkowskim, drugi natomiast na poziomie Komisji Europejskiej.
Pierwszym krokiem, jaki powinni uczynić producenci jest złożenie odpowiednio sporządzonego wniosku o rejestrację do właściwego organu państwa członkowskiego (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Do składania wniosku o rejestrację uprawniona jest tylko grupa. W myśl przepisów unijnych grupa oznacza jakiekolwiek stowarzyszenie rolników, producentów lub przetwórców zajmujących się wytwarzaniem tego samego produktu rolnego lub spożywczego. Władze Państwa Członkowskiego są zobowiązane do dokładnego sprawdzenia wniosku, zarówno pod względem formalnym jak i merytorycznym przed przesłaniem go do Komisji Europejskiej. Wnioski, które nie budzą zastrzeżeń w państwie członkowskim mogą być przekazane na poziom unijny.
Po sprawdzeniu złożonego wniosku pod kątem formalnym publikuje się jego skróconą specyfikację na stronach internetowym oraz w dzienniku urzędowym ministra. Każda osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której interesu gospodarczego lub prawnego dotyczy postępowania może, bowiem złożyć zastrzeżenie do wniosku o rejestrację. Złożony wniosek oraz ewentualne wniesione zastrzeżenia przekazywane są Radzie do Spraw Tradycyjnych i Regionalnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych, która jest organem opiniodawczo – doradczym Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Gdy wniosek i zastrzeżenia są zasadne Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wzywa wnioskodawcę oraz wnoszącego zastrzeżenie do złożenia w wyznaczonym terminie uzgodnionego wniosku o rejestrację. Wniosek ponownie przekazywany jest Radzie i jeśli spełnia wszystkie wymagania przekazywany jest do Komisji Europejskiej. Przesłany wniosek jest analizowany i oceniany. Komisja ma prawo zwrócić się do władz państwa członkowskiego z prośbą o uzupełnienie lub doprecyzowanie informacji w nim zawartych. Po przeprowadzeniu oceny streszczenie specyfikacji publikowane jest w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Producenci innych państw członkowskich mogą zgłosić zastrzeżenia, co do rejestracji. W przypadku złożenia zastrzeżenia, państwa, z którego pochodzi wniosek i to, które złożyło zastrzeżenia są zobowiązane do znalezienia satysfakcjonującego rozwiązania i sporządzenia wspólnego wniosku. Po ostatecznym rozstrzygnięciu przez wszystkich sporów nazwa produktu jest rejestrowana i umieszczana w rejestrze Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych lub też w rejestrze Świadectw Specyficznego Charakteru.
Poziom krajowy
- Złożenie wniosku do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Ocena formalna wniosku-14 dni
- Publikacja wniosku - możliwość wniesienia zastrzeżenia-5 miesięcy
- Ocena merytoryczna – Rada ds. Regionalnych i Tradycyjnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych- 30 dni
- Decyzja Ministra-14 dni
- Przekazanie wniosku do Komisji Europejskiej (procedura wydłuża się w przypadku wniesienia zastrzeżenia)
Poziom Komisji Europejskiej
- Analiza i ocena wniosku-6 miesięcy
- Publikacja głównych punktów w dzienniku urzędowym Wspólnot Europejskich = możliwość wniesienia zastrzeżenia-6 miesięcy
- Decyzja o rejestracji (lub odmowie rejestracji) = umieszczenie nazwy w Rejestrze Chronionych Nazw Pochodzenia i Oznaczeń Geograficznych lub w Rejestrze Świadectw Szczególnego Charakteru
- Publikacja w dzienniku urzędowym Wspólnot Europejskich
Obowiązujące wzory wniosków zostały określony rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie wzorów wniosków o rejestrację nazw i oznaczeń produktów rolnych lub środków spożywczych oraz wzory wniosku o zmianę specyfikacji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 lutego 2005 r. w sprawie stawek opłat za dokonanie niektórych czynności związanych z rejestracją nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych opłata za dokonanie oceny wniosku o rejestrację nazwy pochodzenia, oznaczenia geograficznego lub nazwy specyficznego charakteru produktu rolnego lub środka spożywczego wynosi 300 zł. Zgodnie z ww. rozporządzeniem opłata związana z oceną zastrzeżenia do wniosku o rejestrację wynosi również 300 zł.
Bliższych informacji udziela:
Departament Rolnictwa Ekologicznego i Jakości Żywności
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
ul. Wspólna 30
00-930 Warszawa
tel.: 22 623 16 32
fax: 22 623 23 00
e-mail:
Wniosek o wpis na LPT musi być także złożony w wersji elektronicznej.
Jeśli nie jest możliwe wypełnienie niektórych rubryk, należy wpisać „nie dotyczy”.
Szczególną uwagę należy zwrócić na dołączane do wniosku zdjęcia. Mogą być one zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Zdjęcie, załączone do wniosku w formie elektronicznej, powinno być w formacie JPG i rozdzielczości nie niższej niż 300 DPI.
Ponadto wnioskodawca zobowiązany jest dołączyć do wniosku oświadczenia dotyczące przekazania praw do zdjęcia Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Małopolskiego oraz Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Przygotowanie informacji w wersji elektronicznej ma ułatwić przygotowywanie Listy Produktów Tradycyjnych oraz wszystkich publikacji i broszur informacyjnych dotyczących wpisanych na nią produktów.
Potwierdzenie tradycji pochodzenia oraz historii wytwarzania produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego odbywa się na podstawie:
- danych historycznych, spotykanych w literaturze lub innych materiałach źródłowych zapisów dotyczących produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego
- cytatów z książek itp. potwierdzających wykorzystywanie metody produkcji, co najmniej od 25 lat
- zapisów z książek kucharskich, niekoniecznie musi to być literatura fachowa, czy naukowa, ważne, żeby było to wiarygodne źródło informacji i źródło pochodzenia publikacji
Potwierdzeniem wiarygodności ww. źródeł mogą być materiały zamieszczone w załącznikach do wniosku, w tym np.:
- stare etykiety, kolorowe kserokopie, fotografie opakowań czy produktów
- oznaczenia, znaki towarowe posługujące się powyższą nazwą, logotypy nawiązujące do przedstawianej tradycji
- fotografie rodzinne, na których uwidocznione są wspomniane produkty
Informacji zawierających interesujące nas dane można szukać m.in. w poniżej wymienionych zbiorach dokumentów:
- dokumenty z muzeum etnograficznego
- zapisy z ksiąg parafialnych
- fragmenty utworów literackich, w których zawarte są opisy wytwarzania i spożywania danego produktu
- zapisy w historycznych książkach kucharskich
- doskonałym uzupełnieniem wszystkich wyżej wymienionych źródeł informacji są fotografie, obrazy, na których uwiecznione są sceny obrazujące wygląd wyrobów i potraw, sposób ich przyrządzania i podawania, przechowywania.
W przypadku gdy brak jednoznacznych materiałów źródłowych potwierdzających min. 25 letnią tradycję wytwarzania produktu należy przy udziale etnologa przeprowadzić wywiady z osobami posiadającym wiedzę na temat produktu. Wywiady oraz dyplom ukończenia stosownych studiów należy dołączyć do wniosku o wpis na listę produktów tradycyjnych jako załączniki.