Jeszcze trwały wrześniowe walki z dwoma agresorami, gdy w Warszawie zawiązano pierwszą konspiracyjną organizację- Służbę Zwycięstwu Polski. Z czasem SZP przekształcono, najpierw w Związek Walki Zbrojnej, a następnie w Armię Krajową. Fenomenem była nie tylko liczebność organizacji, ale również stworzenie podziemnych struktur państwa. Polacy świetnie zdali ten trudny obywatelski egzamin, mimo że często płacili życiem za swoje zaangażowanie. Winniśmy im wdzięczność i szacunek. Cześć i chwała bohaterom
- przypomniał marszałek Łukasz Smółka.
W uroczystościach zorganizowanych przez wojewodę małopolskiego Łukasz Kmitę i krakowski oddział IPN uczestniczyli kombatanci, parlamentarzyści, przedstawiciele rządu, samorządu, służb mundurowych, delegacje korpusu dyplomatycznego, poczty sztandarowe i przedstawiciele środowisk patriotycznych.
27 września 1939 r., w przededniu podjęcia decyzji o kapitulacji Warszawy, gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz przystąpił do tworzenia organizacji konspiracyjnej pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski. Wkrótce, 13 listopada 1939 r., gen. Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej jako organizację wojskową o charakterze apolitycznym i ogólnonarodowym, z siedzibą w Paryżu. Stanowisko komendanta ZWZ objął gen. Kazimierz Sosnkowski. 4 grudnia 1939 r. wydał on pierwszą instrukcję organizacyjną. Dowódcą na terenach okupowanych przez Niemcy został płk Stefan Rowecki, na obszarze okupacji sowieckiej zaś – gen. Tokarzewski-Karaszewicz, wkrótce aresztowany przez NKWD. Tworzonej strukturze wojskowej towarzyszyło odtwarzanie struktur cywilnych państwa z Delegatem Rządu na Kraj na czele i podziemnym parlamentem. Polskie Państwo Podziemne istniało do 1 lipca 1945 (samorozwiązanie Rady Jedności Narodowej i Delegatury Rządu na Kraj w związku z wycofaniem uznania międzynarodowego dla Rządu RP na uchodźstwie).
